GİRAY DUDA
Takım tezgahları sektörü, sanayinin temel sektörlerinden önde geleni sayılabilir. Takım Tezgahları Sanayicileri ve İş İnsanları Derneğinin Başkanı Murat Akyüz ile 2024 yılının nasıl geçtiğini, başlıca sorunlarını ve beklentilerini konuştuk.
- Sayın Murat Akyüz, öncelikle bize TİAD’ı kısaca tanıtıp kuruluş amacı ve misyonu hakkında bilgi verebilir misiniz?
- TİAD’ı anlatmak için öncelikle sektör hakkında bilgi vermek faydalı olur. Takım tezgahları, “makina üreten makinalar” olarak bilinen üretim teknolojileridir. Bu teknolojiler, ana yatırım mallarıdır ve talaşlı imalatın, metale şekil vermenin var olduğu her yerde takım tezgahlarına ihtiyaç vardır. Takım tezgahları derken sadece CNC’lerden değil; onların tamamlayıcı ekipmanları (takımlar, bağlama sistemleri, takım tezgahlarının yedek parçaları ve ilgili diğer ekipman/makineleri, vb.), metroloji ve kalite kontrol ekipmanları, üretim teknolojilerinde kullanılan yazılımlar, eklemeli imalat makineleri, robotlar, otomasyon ve mekatronik sistemler, lazer kaynak, optik ekipman işleme, vb. gibi çok geniş bir alandan söz ediyoruz.
1992’de kurulan TİAD, yukarıda saydıklarımızdan oluşan teknoloji yelpazesinin imalatı, ihracatı, satış sonrası teknik hizmetleri, teknoloji transferiyle katma değerli üretim ve ihracat gücünün artırılması için destek hizmetleri alanında faaliyet gösteren sanayici ve iş insanlarını bir araya getirerek; sektörün mesleki ilkelerini oluşturup uygulanmasını sağlamak ve üyelerini yurtiçinde ve yurtdışında ilgili platformlarda en iyi şekilde temsil etmek amacıyla kurulmuş bir mesleki sivil toplum kuruluşudur.
TÜRKİYE’NİN TAKIM TEZGAHI İHTİYACINI ÜYELERİMİZ KARŞILIYOR
- TİAD'ın üye profili hakkında bilgi verebilir misiniz?
- Gururla belirtiriz ki Türkiye’nin takım tezgahı ve ilgili tamamlayıcı sistemleri ihtiyacının yüzde 80’inden fazlası TİAD üyeleri tarafından karşılanıyor.
Dernek üyelerimiz takım tezgahları imalatı, ihracatı, satış sonrası teknik hizmetler ve teknoloji transferi yoluyla Türkiye sanayisini ve ekonomisini güçlendiriyor. Ayrıca sektördeki hizmet sağlayıcılar da TİAD’a katılımcı üye olabiliyor. Leasing firmaları, Enerji veya Teşvik Danışmanlık Şirketleri ve Dış Ticaret Uzmanı-Gümrük Müşaviri üyelerimiz var. Birbirine fayda sağlayıp karşılıklı gelişen, dolayısıyla Türkiye sanayisini zenginleştirip coğrafyamızdaki imalatçıların küresel pazarda rekabetçiliğini artıran üyelerimiz mevcut.
Ayrıca derneğimizin üye profilinde, dünyada markalaşan çok kıymetli sanayi kuruluşları önemli konumda. Teknoloji transferiyle sektöre hizmet veren bu üyelerimiz, temsil ettikleri markaların yatırımlarını coğrafyamıza çekerek ürünlerini ülkemizde üretmeye teşvik etti. Azımsanamayacak şekilde ABD, Kore, Tayvan, Avusturya, Almanya merkezli markalar, TİAD üyeleri sayesinde ülkemizde üretiyor.
VAR OLANI KORUMAYA ÇALIŞIYORUZ
- TİAD üyelerinin ciro, satış ve kar verileri bir anlamda Türkiye ekonomisinin durumunu da ortaya koymaktadır. Son birkaç yılın verileri nelerdir ve siz bunları nasıl yorumluyorsunuz.
- Bilhassa üretici üyelerimizden satış adetlerinin 2023’le benzer, başa baş seyretse bile ciro bazında düşüşle karşı karşıya olduklarını dinledik. Paranın maliyeti arttı!
Dünyada olduğu gibi ülkemizde de üretimde daralma var. Bu daralmaya paralel olarak sektörümüzün ve talaşlı imalat sanayisinin ana gündemi: Üretim maliyetlerini düşürmek, üretimde maliyet yönetimi, var olanı korumak…
Teşvik ve destek programlarının yetersizliği, yüksek enerji fiyatları, teknolojik yatırımlara yönelik faiz politikaları ve finansman sorunu, hammaddeye erişim zorluğu ve Çin’in pazarı domine etmesiyle ülkemiz sanayisi; düşük kar marjlarıyla “durumu idare ediyor.”
AR-GE VE İNOVASYON AZALDI
Endişelenerek izlediğimiz konulardan biri, düşük kar marjı ve cirolar sebebiyle üretim sanayisinin, Ar-Ge ve inovasyon faaliyetlerinden tasarruf etmeye çalışması. Çünkü bu durum bir sonraki dönemin inovatif faaliyetlerini baltalayıp daha da düşük karla idare etmeye zorlayacaktır.
Sayısal veriler ışığında duruma baktığımızda sektörün karlılığı yıllara göre değişmekle birlikte yüzde 3 ile yüzde 15 arasında değişim gösteriyor. Takım tezgahlarının üretiminde son 5 yılda yüzde 39’luk ciddi bir büyüme gerçekleşti. Bu büyüme hem yerli sermaye ile üretim yapan firmaların büyümesi hem de yurtdışından gelen yatırımların artması sayesinde oldu. Yurt içi kullanım, diğer bir tabir ile satış/ciro tarafında da imalat sanayimizin hızlı gelişimiyle orantılı olarak (özellikle havacılık, savunma ve medikal) büyük bir gelişim yaşandı. Sektörün cirosu 5 yılda ikiye katlandı.
SANAYİDE ÇALIŞACAK PERSONEL LAZIM, HEM DE ÇOK…
- Takım tezgahları sektöründe yaşanan en büyük zorluklar nelerdir?
- Nitelikli personel sorunu sektörün gündeminde ilk sırada. Sanayide çalışacak personel lazım, hem de çok lazım… Ancak maalesef meslek okullarındaki eğitimin beklentinin üstünde olamayışı, meslek okullarındaki öğretmenlerin mesleklere yönelik mevcut bilgisini teknolojik imkanlar sebebiyle güncelleyemeyişi, öğrencileri daha okul sıralarında kaybetmemize sebep oluyor. Meslek okullarından mezun olanların sadece yüzde 10-14 civarı okuduğu alanda çalışıyor. Sanayicilerin yanlış İK politikalarının da maalesef bu durumda payı var.
SEKTÖRÜMÜZÜN TALEPLERİ VAR
- Uygulanan kur politikası nedeniyle her sektörün sıkıntı yaşadığı bir dönemde TİAD üyelerinin ihracat ve ithalat faaliyetleri nasıl bir trend izliyor. Karlılık ne yönde gidiyor ve bu konuda talepleriniz var mı?
- Sektörün karlılığı yıllara göre değişmekle birlikte yüzde 3 ile yüzde 15 arasında değişim gösteriyor. Satışlar başa baş gitse bile veya bir parça daha fazla olsa bile kar marjı düşük. Sanayicilerimiz, düşük kar marjıyla adeta idare edip bugünü kurtarmaya ve darboğazı geçmeye odaklı. Elbette sanayici iş insanları olarak taleplerimiz var. Karlılık için;
- Etkili teşvik ve destek politikaları
- Enflasyon ile dengeli döviz kuru
- Teknolojik Yatırım yapmak isteyenlerin İGV gibi ek külfet olan vergilerden muaf tutulması gerekiyor. Bunun sonucu olarak hem verimlilik artacak hem de yatırımlar katlanarak devam edecektir.
ÜRETMEKTE VE İHRACATTA ISRARLIYIZ
-Yurtdışı pazarlarında Türk takım tezgahlarının rekabet gücü hakkında ne düşünüyorsunuz?
- Türkiye takım tezgahları sektörü dünyada rekabetçi. Ama yeterli düzeyde mi, hayır değil. Tabi dünyada rekabet denilince, ölçek ekonomisi ve kitlesel satın alma yöntemini kullanan Çin ile rekabet tamamen farklı bir boyutta değerlendirilmeli.
Ancak üretimin bir ülke politikası olmamasına, yeterli teşviklerin var olmamasına rağmen; sanayimiz, üretmekte ve dünyaya sunmakta ısrarlı. Bu da kesinlikle Türkiye’nin dinamizmiyle alakalı. Çünkü buradaki üretim hikayesi; krizlere, resesyonlara fazlasıyla talimli.
‘OKUMAZSAN SENİ SANAYİYE VERİRİM’
- Türkiye'de takım tezgahları sektörünün dünya ile rekabet edebilmesi için neler yapılması gerekiyor?
- Öncelikle mesleki eğitimde ve eğitimde reform gerekiyor. “Okumazsan seni sanayiye veririm” sözünün rafa kalkması, meslek liselerinin en alt tabaka olarak görülmekten vazgeçilmesi ve 2000’li yıllar öncesindeki gibi değerli hale getirilmesi elzem. Meslek okulları stratejiktir. Sanayinin ve Türkiye’nin geleceği olan meslek okulları, liselere giriş sınavlarında başarılı olamayanlara layık görülmemeli.
Rekabetçilikte en büyük rol Ar-Ge, Ür-Ge ve İnovasyonundur. Know-how buradan doğar. Ayrıca üretenin, üretmek isteyenin ve benzersizi üretenin devlet ve yatırım fonları tarafından desteklenmesi gerekiyor. Bilhassa dış ticarette kolaylık sağlamak önemli bir avantaj yaratır.
ÇOK YÖNLÜ MESLEKİ EĞİTİM
- TİAD'ın teknik eğitim ve bilgi paylaşımı konusundaki faaliyetleri nelerdir? Sektörde kalifiye iş gücü yetiştirmek için TİAD olarak neler yapıyorsunuz?
- Sektörel bazda mesleki eğitimler ve seminerler düzenlemek, Sektöre belgeli ve bilgili iş gücü sunmak için çalışmalar yapmak TİAD’ın misyonu arasında. Bu sebeple TİAD; 2007 yılından bu yana mesleki eğitim sağlayan TİAD Akademi ve 2013 yılından bu yana işgücünü standardize eden ve belgeleyen TİAD Mesleki Test Merkezi ile sektöre hizmet ediyor. Ayrıca TİAD’ın resmi yayın organı TT Magazin, mesleki gelişim, akademik faaliyetler, eğitim ve bilgilendirmeye yönelik farkındalık yaratma ve kamuoyu oluşturmaya yönelik yayınlar yapıyor.
AR-GE VE İNOVASYON OLMADAN REKABETÇİLİK OLMAZ
- İmalat sanayisinde yeni teknolojilerin rolü ve etkileri hakkında ne düşünüyorsunuz? Takım tezgahları sektöründe inovasyon ve Ar-Ge çalışmaları ne kadar önemli?
- Tarlayı karasabanla mı daha kısa sürede sürersiniz yoksa traktöre bağlı son model bir rotovatörle mi? Teknoloji ve gelişime ihtiyaç duyulmasaydı ve herkes geleneksel olana razı kalsaydı dünya 4 sanayi devrimi görür müydü?
Yeni üretim teknolojileri etkilemenin de ötesinde; tarihi, politikayı, yaşam tarzını değiştirir. Çağı değiştirir! Sadece imalat sanayisinde değil, günlük yaşamımızda bile… Mesela 30 yıl öncesinin postaneleri kaldı mı veya avizeli telefonlar…
Ar-Ge ve İnovasyon olmadan yeni teknoloji, yeni teknoloji olmadan da rekabetçilik mümkün değil. Üretim, bu alanlardan bağımsız değil.
Takım tezgahları sektöründe inovasyon ve Ar-Ge eskisinden daha da önemli hale geldi. Endüstrinin dönüşümü ve dijitalleşmenin sonucu olarak verimlilik, hız ve minimum işletme maliyeti ön planda. Durum böyle olunca ancak dahiyane fikirler geliştirerek ve bunları destekleyerek büyüyebiliriz. Ar-Ge ve inovasyonun önemini somut örneklerle görmek istiyorsanız 1973 yılında kurulan ITRI’nin (Endüstriyel Teknoloji Araştırma Enstitüsü) takım tezgahları endüstrisinde Tayvan’ı ortalıkta yokken günümüzde dünyanın sayılı ülkeleri arasına nasıl soktuğunu araştırabilirsiniz.
DAHA ÇOK VE HIZLI DESTEĞE İHTİYACIMIZ VAR
- Endüstri 4.0, nesnelerin interneti ve üretimdeki yapay zeka uygulamaları herhalde en çok sizin sektörünüzü doğrudan ilgilendiriyor. Bu konularda üyeleriniz inovatif faaliyetlerini yeterince hızlı hayata geçirebiliyorlar mı? Bilgi ve teknik destekleri yeterli mi?
- Üretimde verimlilik artışı için hem dijital dönüşüm hem de geleceğimizi korumak için yeşil dönüşüm bizim için çok önemli. Birçok üye firmamız bu farkındalık ile makine, otomasyon ve yazılım alanlarında elindeki sınırlı kaynaklarla çok önemli çalışmalar yürütüyor. Yapılan çalışmaların hızlanması ve inovatif ürünlerin dünya sahnesinde “Made in Türkiye” etiketiyle yer alabilmesi için daha fazla ve hızlı şekilde desteğe ihtiyacı var.
VERİMLİLİK ARTIRMA VE DİJİTAL DÖNÜŞÜM HEDEFİMİZDE
- Takım tezgahları sektörünün 2025 ve 2026 yılı hedefleri nelerdir?
Sektörün orta vadeli hedeflerini; verimlilik artırma, dijital dönüşüm ve ihtiyaç duyulan nitelikli personel için çalışmalar yapmak olarak sıralayabiliriz.
KÜRESEL ÖLÇEKTE AKTİFİZ
- TİAD'ın ulusal ve uluslararası iş birlikleri ve projeleri nelerdir?
- Takım tezgahları sektörünü tüm tarafları ile temsil eden ve Türkiye imalat sanayisi için kritik çalışmaları gerçekleştiren TİAD, hem ülkemizde hem de küresel ölçekte etkinliğini sürdürüyor ve söz sahibi kuruluşlarda sektörü en iyi şekilde temsil ediyor. Yurt içinde T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Makine Teknik Komitesi, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Makine ve Teçhizat İmalatı Meclisi ve MAKFED’e üye olan TİAD, yurt dışında takım tezgahları sektörünün Avrupa’daki çatı kuruluşu olan “Avrupa Takım Tezgahları, Takım ve Teknolojileri Ticari Birliği’nin (CELIMO) 2000 yılından bu yana üyesidir. TİAD, CELIMO başkanlığını 2006-2008 ve 2020-2023 yılları arasında yürütmüş olup, halen Yönetim Kurulu Üyesidir. CELIMO, toplam sermayesi 15 milyar Euro’yu aşan 1.000’in üzerinde takım tezgahı alanında faaliyet gösteren firmayı temsil etmekte ve ülkemizdeki üreticiler için birinci derecede önemli bir pazar teşkil etmektedir.
