GİRAY DUDA
2023 yılı turizm bilançosu hemen herkes tarafından beğenildi. Turizm gelirleri ve turist sayısı beklenen düzeye ulaştı ve önümüzdeki döneme ilişkin olarak umutları arttırdı. Turizm sezonunu, sektörün en tecrübeli isimlerinden birisi olan Cem Polatoğlu ile ayrıntılarıyla konuştuk.
- Sayın Cem Polatoğlu, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, kısa süre önce bir törendeki konuşmasında turizmle ilgili ayrıntılı bilgiler verdi. 2023 yılından çok memnun olduklarını söyledi. Turizm gelirlerinin bir önceki yıla göre yüzde 20 arttığını söyledi. Gelen turist sayısının da 52 milyonu aşacağını vurguladı. Sizin değerlendirmeleriniz nelerdir?
- Sayın Bakanın söyledikleri doğrudur. Bu 2023’ten memnunuz, mutluyuz. Ama örneğin turist sayılarındaki birkaç noktaya dikkat çekmek istiyorum. Bunların içerisinde günü birlik gelen ve sayıları 6 milyona yaklaşan Bulgarlar var. Suriye’den, Irak’tan buradaki akrabalarını ziyarete gelip gidenler de dahil. Türkmenistan’dan, Ermenistan’dan, İran’dan benzeri şekilde gelenleri de sayarsak toplam rakam 10 milyona ulaşır. Bunları da doğal olarak turistten sayıyoruz.
TURİST SAYISI BAŞARIYI GÖSTERİR
- Ama önceki yıla ilişkin açıklanan rakamlarda da bunlar dahil ediliyordu, değil mi?
- Evet, aynı biçimde hesaplanıyordu.
- O zaman artış oranlarında herhangi bir sorun yok.
- Hayır, sorun yok. Asıl turist sayısı 42 milyon dolayındadır ve bu da gerçekten bir başarıdır.
KİŞİ BAŞINA HARCAMALAR ARTIRILABİLİR
- Sayın Ersoy, kişi başı günlük harcamanın 89 dolara çıktığını ve yakın zamanda 100 dolara çıkmasını hedeflediklerini de söyledi.
- Bence hedef çok düşük tutulmuş. Katma değeri yüksek olan turizm seçeneklerine yönelirsek bu rakam Fransa’da, İspanya’da, İtalya’da olduğu gibi 200 eurolara yaklaşacaktır. Mesela müze turizmini güçlendirmek gerekir. Topkapı Müzesi’ne giriş 50 dolara yaklaştı. Bu 50 doların 50’si de Türkiye’de kalır. İşte bu katma değeri yüksek bir turizmdir.
Mesela gastronomi turizmi de yüksek meblağlar getiren katma değerli bir turizm dalıdır. Mesela Fransa’nın turizm gelirinin yüzde 77’si gastronomi turizminden gelir. Şarap satışından, lokantalarından gelir sağlar. Türkiye’de bu oran henüz yüzde 13-14 dolayındadır.
ÇEŞİTLİLİĞİ ARTTIRMALIYIZ
- Fransa örneğinden hareket edersek bizim de önümüzde alabileceğimiz iyi bir yol var gibi gözüküyor.
- Kesinlikle öyle. Bunu başaracağız, ben buna inanıyorum. Güzel kültür turizmi fırsatları da var ülkemizde.
İÇ TURİZM PATLADI
- Her ne kadar dolar getirmese de iç turizmde büyük bir artış var değil mi? Türkiye’nin eskiden turizmde adı geçmeyen, deniz turizmine uzak pek çok iline dönük turlar yılın her döneminde ciddi ilgi görüyor. İç turizmdeki bu hareketlilik hakkında neler söylersiniz?
- Türkiye içinde böyle dolaşanların sayısı 10 sene önce 600 bin kişi dolayındaydı. Bu rakam geçen yıl 10 milyona yaklaştı. 10 milyon kişi Türkiye’de kültür turu yapmış. Bu çok önemli bir olay. Kapadokya, Doğu turları şaşırtıcı biçimde ilgi görüyor ve aynı ilgi devam ediyor.
Şu da çok önemli. İç turizm güçlenmezse dış turizm de güçlenmez. Kendi gastronomi şehirlerimizi tanıtamazsak yurt dışından gastronomi turistleri de getiremeyiz. Kars’a, Erzurum’a, Rize’ye gidip bunları sosyal medyada paylaşacağız ve yabancı turistlerin de ilgisini çekeceğiz.
RUS TURİSTLER YARIYA DÜŞTÜ
- 2023’te devam eden Rusya-Ukrayna savaşı Türkiye turizmine ne ölçüde etki yaptı?
- Rusya’dan ve Ukrayna’dan gelecek turist sayısının normal şartlarda geçen yıl gelenlere göre en az iki katı olmasını beklerdim. Savaş döneminde yaşanan ekonomik sıkıntılar çeken insanlar elbette seyahat planlarını erteliyor. Rus ve Ukraynalı turist sayısında istediğimiz yere gelemedik. 10 milyona yakın Rus turistin ve 5 milyon yakın da Ukraynalı turistin gelmesini bekliyorduk ama ne yazık ki olmadı.
OTELLERİN FİYAT ARTIŞLARI GERİ TEPTİ
- Haziran ayında bir süre otellerde doluluk sıkıntısı ve personel bakımında büyük işten çıkarmalar yaşandı. Daha sonra normale döndü. Bunun nedeni neydi? Ne zaman ve nasıl normale dönüldü.
- Oteller sene başında euro üzerinden yüzde 25 dolayında fiyat artışı getirdiler. Bütün dünyada ekonomik olarak bir resesyon dönemi yaşanıyor. Buna karşılık bizim rakiplerimiz durumundaki Yunanistan, İtalya, Fransa, İspanya, Fas, Tunus ve Mısır gibi ülkeler bırakın fiyat artırmasını fiyat indirimine gittiler. Talepler de doğal olarak diğer ülkelere kaydı.
Airbnb turizmi bir anda fırladı. Airbnb yapanlar altın yıllarını yaşadılar. Evlerini, yazlıklarını turistlere kiralayanlar bu yıl muhteşem bir kazanç sağladılar. Benim oturduğum yazlık sitede eskiden 4-5 daire yabancıya kiralanırdı, bu yıl ise yüzde 30 dolayında yabancıların geldiğini gördüm. Turistlere otel fiyatının üçte birine mal olunca onlar da bu yolu seçtiler.
Bu da otellerde panik havası yarattı. Daha sonra büyük ölçüde fiyat indirimleri, pazarlamaların güçlendirilmesi ile toparlanma sürecine girildi. Diğer ülkelere gidenler de Türkiye’deki turizm olanaklarını bulamayın bize geri döndüler. Ağustos ortalarından başlayarak Eylül ve Ekim aylarında şahane turizm dönemi yaşandı Türkiye’de.
Otellere gelen turistlere baktığınızda bir önceki yıl gerisinde. Ama genel olarak gelen turist sayısında ise artış var. Turistler şehirlere, Airbnb’ye, ev kiralama daha çok akın ettiler.
AIRBNB’YE DÜNYA ÇAPINDA TEPKİ VAR
- Bu yıl turizmde en çok tartışılan konuların başında Airbnb geliyordu. Mesela Alanya’yı hatırlıyorum, yaz boyunca korkunç bir trafik keşmekeşinden şikayet geldi. Ev kiralayanlar kendi araçlarıyla gelince, binlerce yeni araç zaten düzenli olmayan bu ilçeyi perişan hale soktu. Bu turistik ilçede Airbnb’ye ciddi tepki yaşandı.
- Airbnb’ye bütün dünyada tepki var. Çünkü gelen turisti kontrol edemiyorsunuz. Gelirinizi bilemiyorsunuz ve vergilendirmede büyük ölçüde kayıt dışılık var. İstenmeyen olaylarla karşılaşıyorsunuz ve bunları önleyemiyorsunuz.
ABD’nin birçok eyaletinde, Fransa’da ve kimi ülkelerde Airbnb eğer ev sahibi evde ise kabul edilmeye başlandı. Bu çok önemli. Artık buralarda Airbnb’yi turizm otoritelerine bildirmek zorundasınız. Böylece ciddi sorunların önüne geçildi.
DÜZENLEME GELDİ
Türkiye de bu sene böyle bir atak yaptı. 100 günün altındaki ev kiralamalarında, Airbnb de bunun içine giriyor, e-devlete girerek ev kiralama bölümüne gelecek yabancıların pasaport numaralarını, yurt içinden geliyorlarsa vatandaşlık numaralarını yazmak zorundasınız. Her türlü kötülüğü önleyebilecek bir olay bu. Çünkü o kiralık evlerde neler döndüğünü kimse bilmiyor. Kaçaklar evleri dolduruyor, mafya babalarından ajanlara kadar herkes orada kalıyordu. Fuhuş gibi yasa dışı işler için de kullanılabiliyordu.
Yılbaşından itibaren yeni yasal düzenlemeler yürürlüğe giriyor. Artık konutunu böyle kısa süreli kiralaya verecek olanlar apartman sakinlerinin onayını alacak ve bu onayı e-devlete girecekler. Böyle olunca siz Airbnb yapamıyorsunuz. Bu iş böyle zorlanınca birçok kişi Airbnb yapmaktan vazgeçecek ve yeniden otellere yönlenecekler. Otel lobisinin baskısıyla mı bu kararlar alındı yoksa akıl mantık sonucu mu bilemiyorum ama iyi oldu.
YAZLIK KİRALAYAN TURİSTLER ALDATILDI
- Herhalde hepsinin de biraz etkisi olmuştur.
- Yazlık kiralamada, emlakçılardan yapılan kiralamalarda aldatılmayan turist kalmamıştır. Denize sıfır diye ilan verilmiş, yazlığa bakıyorsunuz dağın başında duruyor. Benim sitenin sınırları denize yakın diye cevap veriyor. Evde var diye belirttiğin eşyaların bir çoğunu gidenler bulamıyor.
Kiralık eve de gelse turist turisttir. Kazık yiyen turist, beni emlakçı Mehmet dolandırdı demiyor, beni Türkiye’de dolandırdılar diyor. Türklerin kendisini kandırdığını söylüyor. Bunların da önüne geçilmiş olur.
UCUZLUK ŞEHİR EFSANESİ
- Kısa süre önce girişte parası karşılığında vize alıp ziyaret etme fırsatı doğdu. Bu durumun Türkiye turizmi açısından iyi olmayacağı yorumları yapıldı. Bununla bağlantılı olarak Yunan adalarının ucuz olduğu ve Türk turistlerin artık buraları tercih edeceği tahminlerinde bulunuldu. Yunan adalarının ucuz olduğu bir şehir efsanesi midir?
- Ben bunun için şehir efsanesi diyebilirim. Ne demek istiyorum? Bodrum’da bin lira olan lahmacun orada üç kuruşa diyorlar. Burada elma ile armudu kıyaslıyorlar. Bodrum’daki lüks bir beachde lahmacundan alınan bin lira ortam için alınan paradır. Lahmacunun kendisi için değildir.
Eğer Santorini’deki lüks bir beach’e gidersen lahmacuna 120 euro ödüyorsun. Bizdeki lahmacunun 5 katı fiyat ediyor. Elma ile elmayı, armut ile armutu kıyaslamalısın.
Otelleri kıyaslayacak olursak, Yunanistan’da bilmem kaç yılında yapılmış otellerle bizim Antalya’da yeni yapılmış süper lüks otellerimizi kıyaslayamazsınız. Yemek kalitesini kıyaslayamazsınız. Hemen hepsinde taşların üstünden sıçrayarak, çoğu kez denizi çalkantılı yerlerden giriyorsunuz oralarda. Antalya’nın Alanya’nın denizi ile Rodos’un, Santorini’nin denizini kıyaslayamazsınız.
Eğlence bakımından bizden bir tık öndeler. Örneğin Santorini’de herkesi memnun edecek özgür eğlence ortamı vardır.
- Acentalarr ne durumda ve 2023’ü nasıl geçirdiler? Turizm ne zaman zora girerse acentalar da bundan olumsuz etkilenirler. Şimdi güzel bir geçirebildiler mi? Turizm acentalarının ekonomi yönetiminden, turizm bakanlığından beklentileri var mı?
- Evet, bu sene güzel geçti ve hemen hemen herkes memnun diyebilirim. İyi rota çizemeyen veya başka nedenlerle olumsuz etkilenenler olsa da çoğunluk yılı güzel geçirdi.
Bir düzenleme yapılmasını bekliyoruz. Tur operatörlüğü yasası henüz çıkmadı. Bizde herkes tur operatörü. Halbuki Almanya’ya baktığınızda 7 tane tur operatörü var. ABD’de tur operatörü vasfı taşıyan acentelerin sayısı 10’u geçmez. Bizde her acente, bir teminatı yatırarak ben tur operatörüyüm diyor ve milyonlarca dolarlık riskin altına giriyor. Bu yanlış bir şey.
Bu dönemde Tur Operatörlüğü Yasası yasalaşacak. Artık teminatlar büyüyecek ve herkes için söz konusu olmayacak. Tur operatörleri sayısı azalacak, işleyiş düzenlenecek. Buna da ihtiyaç vardı açıkçası.
