GİRAY DUDA
Avrupa Futbol Şampiyonası’nda gerçek bir futbol şöleni izledik. Türk milli takımının başarılarının yanı sıra, pek çok maçta futbolun seyir tadına en üst düzeyde vardık. Bu büyük şampiyonanın, futbolun ötesindeki finansal yüzünü, gerçekliği merak ettik ve bunu futbol ekonomisti Tuğrul Akşar’a sorduk.
- Maçlarını büyük bir heyecan ve zevkle izlediğimiz Avrupa Futbol Şampiyonası için bir yakıştırma yapacak olursak Dünya Kupası’nın ‘küçük kardeşi’ sayılabilir mi?
- Sayılabilir. Zira, Dünya Kupasından sonra milli takımlar bazında en çok ilgi gören ve gelir yaratan organizasyon Eurocup organizasyonudur.
AVRUPA ORGANİZASYONLARI İYİ GELİR YARATIYOR
- Dünyada kıtalarda veya bölgesel olarak benzer şampiyonalar var. Bunların arasında nicelik veya nitelik farkı var mı?
- Kesinlikle var. Avrupa, dünya futbolunu ekonomik ve sportif olarak domine eden bir kıta. Aynı zamanda dünya futbol gelirlerinin yaklaşık üçte ikisi Avrupa kıtasında üretiliyor. Sportif olarak da bakıldığında Avrupa çok başarılı. Nitekim, FIFA dünya sıralamasında da ilk10’da sekiz Avrupalı milli takım var. Onun dışındaki diğer iki ülke takımı Arjantin ve Brezilya. Ancak, bu iki ülkenin de ekonomik olarak parasal gelir yaratma güçleri sınırlı. Avrupa’da yapılan organizasyonlar sponsor gelirleri, reklam ve medya ile özellikle naklen yayın gelirleri bakımından da çok önemli gelir yaratabiliyor. Altyapı mükemmele yakın ve satın alma gücü yüksek bir demografiye sahip.
SADECE SPORTİF DEĞİL
- Avrupa Futbol Şampiyonasını değerlendirmek istersek, hem sportif hem de ticari bir organizasyon diyebilir miyiz?
- Kesinlikle söyleyebiliriz. Avrupa futbol şampiyonası artık sadece bir sportif organizasyon olmaktan çıkmıştır. UEFA yıllık faaliyet raporuna göre, UEFA’nın 2024-25 sezonundaki gelirlerinin yaklaşık % 47’si bu organizasyondan gelecek.
2,4 MİLYAR EURO GELİR BEKLENİYOR
- UEFA, bu organizasyondan iyi kazanç sağlıyor mu? Ne tür gelirleri var ve şampiyonadan sonra kasasında ne kadar para kalıyor?
- UEFA’nın yıllık raporlarına bakıldığında bu organizasyonun tahmini 2,4 Milyar Euro gelir, 390 milyon Euro net kar yaratması bekleniyor. Bir başka konu da Euro’24, 2024-25 tahmini gelir bütçesinin % 47’sini oluşturuyor. Bu nedenle Euro’24 UEFA ve Avrupa futbol ekonomisi için önemli bir ekonomik, ticari ve sportif organizasyon. Naklen yayın gelirlerinin 1,5 Milyar Euro’ya; ticari gelirlerin de 700 Milyon Euro’ya ulaşması bekleniyor.
TAKIMLARA 331 MİLYON EURO DAĞITACAK
- UEFA elde ettiği kazançları nereye harcıyor?
- UEFA Euro 20224’te bu turnuvaya katılan takımlara toplam 331 Milyon Euro parasal ödül dağıtacak. Ayrıca diğer konaklama, güvenlik, stat, hakem, lojistik vb. giderler söz konusu.
ŞAMPİYONA 28.5 MİLYON EURO
- Şampiyonaya katılan ülke federasyonları kazanç sağlıyorlar mı? Bu ülkelerin giderleri kendileri tarafından mı karşılanıyor?
- Az önce söylediğim gibi UEFA, bu turnuvaya katılacak takımlara 331 Milyon Euro parasal ödül verecek. Bu ödemeler doğal olarak ülke federasyonlarına ödeniyor. Bu tutarın genel olarak dağılımı ise şu şekilde:
Turnuvaya katılan 24 takıma katılım ücreti olarak 222 Milyon Euro (Takım başı 9.25 Milyon Euro), Turnuvada sportif performans 109 Milyon Euro civarında olacak. Kupayı kazanan takımın 28,5 Milyon Euro gelire ulaşma şansı bulunuyor.
EVSAHİBİ ÜLKENİN GELİRLERİ
- Daha önceki şampiyonaları göz önünde tuttuğumuzda ev sahibi ülkeler bu organizasyonlardan kazanç sağlıyorlar mı?
- Bilet gelirleri ve naklen yayın gelirleri ile ticari gelirler UEFA’ya gidiyor. Ancak, turnuva nedeniyle ev sahibi başta turizm olmak üzere önemli tutarda dolaylı gelir elde ediyor.
PERAKENDECİLERİN BEKLENTİSİ 3,8 MİLYAR EURO
- Almanya’nın bu organizasyondan beklentileri neler?
- Perakendeciler 3,8 milyar Euroluk ek satış bekliyor. Almanya Perakendeciler Birliği (HDE) Almanya'nın ev sahipliği yapacağı Euro 2024 için 3,8 milyar euroluk ek satış yapılacağını tahmin ediyor. Almanya’ya bu turnuvanın makro ekonomik etkisinin çok fazla olması beklenmiyor.
Halle Ekonomik Araştırma Enstitüsü (IWH) analizine göre, EURO 2024'ün Alman ekonomisine herhangi bir büyüme ivmesi katması beklenmiyor.
IWH'nın analizinde 2006 Dünya Kupası'ndan sonra Alman ekonomisinin büyüme kaydetmediği ifade edilerek, EURO 2024'ün de benzer etkisi olacağı tahmin edildi.
Analizde, yurt dışından yaklaşık 650 bin futbol turistinin EURO 2024'e katılması beklenirken, diğer turistlerin yüksek otel masraflarından kaçınmak için turnuva zamanlarından uzak durduğu kaydedildi.
BİLETLER ÇOK ÖNCEDEN SATILIYOR
- Maçların kaliteli ve gollü olması seyirci sayısına olumlu etkide bulunuyor herhalde. Statların her maçta dolu olduğunu görüyoruz. Bu ilgi Dünya Kupası’nda ve önceki şampiyonlarda böyle mi olmuştu?
- Bu tür ulusal nitelikli yarışmalarda ülkelerin futbol severleri tribünleri dolduruyor. Biletler aylar öncesinden satılıyor. Dünya kupalarında da böyle genellikle. Çünkü, bu tür turnuvalar dört yılda bir düzenleniyor ve prestijleri yüksek. Heyecanın yüksek olması ilgiyi artırıyor. Maçların kaliteli olması, rekabet kalitesinin ve futbol kalitesinin yüksekliğine işaret eder. Bol gollü olması ise ticari gelirleri olumlu etkiliyor.
FUTBOLCULAR BURADA VİTRİNE ÇIKIYOR
- Şampiyonayı, maçlarda oynayan futbolcular ve teknik ekipler açısından bir pazarlama yeri, platformu olarak değerlendirebilir miyiz? Futbolcu arayan kulüpler, menajerler herhalde futbolcuları bu açıdan yakından izliyor değil mi?
- Kesiklikle öyle. Futbolcular burada vitrine çıkıyorlar. Zaten bu tür organizasyonlar düzenleyen için, ev sahibi için, katılan milli takım federasyonları ve oyuncular için bir satış ve pazarlama olanağı… Parlayan oyuncular önemli transferlere imza atıyorlar. Piyasa değerlerini artırabiliyorlar. Burada futbolcu arayan menajer pek olmaz. Daha çok genç futbolcuların yer aldığı U17- U 21 gibi uluslararası turnuvalarda menajerler oyuncu avına çıkıyorlar. Bu turnuvaya katılan oyuncular zaten belirli bir piyasası olan oyuncular.
FUTBOLCU ÜCRETLERİ BURADA ARTIYOR
- Genç yıldızların da kendilerini gösterip sahne aldığı, Pazar fiyatlarını yükselttiği bir yer olduğunu söyleyebilir miyiz maçların?
- Genelde burada oynayan oyuncular keşfedilmiş oyuncular olduğu için zaten Avrupa’nın önemli kulüplerinde oynayan oyuncular olarak bu turnuvaya geliyorlar. Burada genç oyuncu keşfetmek zor olmakla birlikte, bazen çıkabiliyor da. Kaliteli ve iyi oyuncuların ise piyasaları açılıyor, fiyatları katlanıyor. Aslında bu tür organizasyonlar futbolda oyuncu ücretlerinde artırıcı bir etkiye sahip.
ÜCRETLER SON 20 YILDA 10 KAT ARTTI
- Sizinle yaptığımız önceki söyleşilerde sürekli artan futbolcu ücretlerinin durdurulamadığını konuşmuştuk. Buna teknik direktörlere ödenen milyonlarca dolar ücretler de eklendi. Suudi Arabistan gibi zengin ülkelerin takımlarının yıldızlara yaptığı inanılmaz ödemelerle yükselen piyasa fiyatları dünya futboluna zarar veriyor mu? Bu gidişat nasıl önlenebilir?
- Kesinlikle doğru… Futbolda özellikle teknik kadroya ve oyunculara ödenen ücretler son 20 yılda 10 kat artmış. Ücretlerin toplam gelirler içindeki payı % 100’ü aşan durumlar söz konusu. Ancak, UEFA’nın Finansal Fair Play kapsamında bu konuda aldığı sıkı tedbirlerle bu rasyo son yıllarda % 70’lere geriledi. Ücret enflasyonu var bugün Avrupa futbolunda. Bunun da en büyük nedeni, körfez ülkelerinden veya Çinli, Amerikalı kulüp sahipleri bulunan önemli kulüplerin futbola su gibi akıttıkları paralar. Kesinlikle Dünya futbolunun mali sağlığını bozan bir durum. Haksız rekabete neden olduğu gibi, önemli kulüplerin ve ülkelerin futbol üzerinde hegemonyalarını daha da pekiştiriyor. Bunun için yapılacak çok şey var. Ancak, Finansal Futbol isimli kitabımda bunları detaylı olarak ele aldım.
FUTBOLUN KALİTESİNİ ÖLÇEN RAPOR YOK
- Yıllara göre dünyadaki futbol kalitesini ölçen çalışmalar var mı? Varsa karşımıza nasıl sonuçlar çıkıyor?
- Futbolun kalitesi soyut bir kavram. Bunu ölçmek ancak ekonomik, mali ve sportif sonuçlarla mümkün olabilir. Bu konuda zaten UEFA’nın ve kulüplerin raporları var. Ancak, tek başına futbolun kalitesini ölçen bir rapor yok.
