HİLAL ÜNALMIŞ
Birleşmiş Milletler (BM) Kadının Statüsü Komisyonu bu yıl 6-17 Mart tarihlerinde New York'taki BM yerleşkesinde geniş bir katılımla toplandı. Bu yılın öncelikli konusu ise “Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması, kadınların ve kız çocuklarının güçlendirilmesi için dijital çağda, yenilik, teknolojik değişim ve eğitim” olarak saptanmıştı.
Sanayi dünyasının alt yapısı ve gelişmesi için günümüz dijjital çağında teknoloji eğitiminin önemini göz ardı edemeyiz. BM'in bu toplantısına Türkiye’den hem bakanlık düzeyinde hem de sivil toplum kuruluşları düzeyinde katılım sağladı. Kırmızı Biber Derneği aktif olarak 3 yönetim kurulu üyesi ile hazır bulundu ve toplantı içinde özel bir panel düzenledi. Kırmızı Biber Derneği Başkanı Fatma Aytaç, yıllardır BM Kadının Statüsü Komisyonu'nun toplantılarını izliyor, raporların hazırlanmasında ve Türkçeye tercüme edilmesinde sivil toplum gönüllüsü olarak hizmet veriyor.
Kırmızı Biber Derneği Başkanı Fatma Aytaç ile Global Sanayici dergisi için bu toplantının önemini ve ayrıntılarını konuştuk.
TEMEL AMACI KADIN ERKEK EŞİTLİĞİNİ KORUMAK
- Sayın Aytaç önce Kadının Statüsü Komisyonu hakkında bilgi verir misiniz?
- Tabii. Kadının Statüsü Komisyonu (KSK), İngilizce adıyla Commission on Status of Women (CSW), dünyanın en büyük kadın buluşmalarından biri olarak niteleniyor.
KSK, 1946’da Birleşmiş Milletler (BM) Ekonomik ve Sosyal Konsey (ECOSOC-EKOSOK) kararı ile Konseyin işlevsel bir komisyonu olarak kuruldu. KSK’nın temel amacı, kadın erkek eşitliği ilkesini uygulamada koruma altına almak. KSK bütün dünyada, kadın haklarının desteklenmesinde, kadınların yaşamlarıyla ilgili verilerin toplanmasında, kadın gerçekliğinin belgelenmesinde, toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadınların güçlendirilmesine ilişkin küresel standartları şekillendirmek konusunda etkili olan devletler üstü bir mekanizmadır.
KADINLAR BULUŞUYOR, BİRBİRİNDEN ÖĞRENİYOR
- Bu yıl kaçıncı kez Kadının Statüsü Komisyonu toplandı? Uzun soluklu bir çalışma mı görüyoruz?
- Evet. 2023 yılında tam 67’nci kez toplandı. Her yıl gelişiyor. Benim için en önemli özelliği kadınların buluşması, tanışması, birbirinden öğrenmesi, iletişim ağı oluşturması ve dayanışma içinde olması diyebilirim. Bu toplantılar, o yılın öncelikli konusu çerçevesinde “Uzlaşılmış Sonuçlar” olarak adlandırılan politika belgelerinin/tavsiyelerinin oluşturulmasıyla sona eriyor.
BM SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA HEDEFLERİ KAPSAMINDA
- Bu yılın öncelikli konusu neydi diye sormuyorum. Kadınların ve kız çocuklarının güçlendirilmesi için dijital çağda, yenilik, teknolojik değişim ve eğitim olduğunu biliyorum. Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması hep ele alınıyor. Ama özellikle teknik eğitim konusunun ele alınması bana da değişik geldi. Biraz bu konuyu anlatır mısınız?
- Sizin de söyediğiniz gibi öncelikli konu, “Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması, kadınların ve kız çocuklarının güçlendirilmesi için dijital çağda, yenilik ve teknolojik değişim ve eğitim. Gözden Geçirme Konusu ise Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması ve kırsal kesimdeki kadın ve kız çocuklarının güçlendirilmesinde karşılaşılan zorluklar ve fırsatlar. Tabii bu konular BM'in Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SDGs) gözönüne alınarak, hedeflerden bir ya da birden fazlası ile ilişkilendirilerek saptanıyor.
Kadınların STEM eğitimi dediğimizde (Science, Technology, Engineering, Mathematics –Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik) alanında eğitim ve kariyerden söz etmiş oluyoruz. Kız çocuklarının özendirilmesi çok önemli ve gerekli. Bu alanlarda eğitim fırsatlarına eşit erişimi önemli. Bunun hükümetlerce benimsenmesi önemli.
SOMUT TAVSİYELER
- Uzlaşılmış sonuçlar olarak ortaya çıkan bu raporların yaptırım gücü var mı?
- Rapor, BM üyesi ülkelere, hükümetlere, hükümetlerarası birimlere, sivil topluma ve tüm ilgili taraflara, toplantılarda üzerinde yoğunlaşılan öncelikli ana tema hakkında, uluslararası, ulusal, bölgesel ve yerel düzeylerde uygulanması gereken somut tavsiyelerden oluşuyor.
STEM EĞİTİMİ ÇOK ÖNEMLİ
- Kırmızı Biber Derneği'nın düzenlediği panel bu toplantının önemli bir parçası oldu sanırım. Panelde neler konuşuldu?
- Biz Kırmızı Biber Derneği olarak sürdürülebilir bir gelecek için STEM eğitimini çok önemsiyoruz. Panelistlerimiz Good Housekeeping MagazineTeknolojiden Sorumlu Başkan ve İcra Direktörü Rachel Rothman, Limit Bilgisayar ve Danışmanlık Ltd. Şirketi Kurucu Ortağı Tümay Ulukaya, Coleridge Initiative İcra Kurulu Başkanı (CEO) Dr. Ahu Yıldırmaz, Precisely Teknolojiden Sorumlu Başkanı (CTO) Dr. Tendü Yoğurtçu ve Stevens Institute of Technology Fen Bilimleri ve Mühendislik Enstitüsü Dekanı Dr. Jean Zu idi.
Açılış konuşmasını ben yaptım, Moderatörlüğü ise Tendü Yoğurtçu üstlendi. Kadınların STEM (Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik) alanında eğitim ve kariyer fırsatlarına eşit erişim haklarının olmamasının, toplumsal cinsiyet eşitsizliğini derinleştiren önemli bir sorun olduğu vurgulandı. STEM alanlarının, günümüzde en çok iş imkânı sunan alanlar arasında yer alması nedeniyle kadınların bu alanlarda eğitim almaları ve çalışmaları, onların iş hayatında daha fazla fırsata sahip olmalarına yardımcı olacaktır.
STEM eğitimi almak, kız çocuklarının problem çözme, eleştirel düşünme ve analitik becerilerini geliştirmelerine yardımcı oluyor. Bu sayede hem iş hayatında hem de günlük hayatlarında daha başarılı olabilirler.
GELECEK NESİLİN YOLUNU AÇMALIYIZ
- Örnek olarak bazı veriler var mı?
- Dünya Ekonomik Forumu’nun (WEF) verilerine göre önümüzdeki on yılda ekonomide yaratılan değerin yüzde 70 oranında dijital platform bazlı iş modellerine dayalı olacağına dikkat çekilerek, deprem sonrası Türkiyesi’nde özellikle kız çocuklarının ve kadınların kaliteli eğitime erişiminin, inovasyon ve teknoloji teşvik projelerinin gerekliliği belirtildi. Böylece, kadınlar, yeni ve farklı perspektiflerle bu alanlara katkıda bulunabileceklerdir.
STEM alanında kadınların eşit olarak yer almaktan uzak olduğu, Türkiye’de ve dünyadaki STEM verileriyle anlatıldı. Erkek egemen bir alan olarak görülen bu alanda, kadın olmanın zorlukları olduğu gibi, bazı fırsatları olduğu, bu engelleri aşmanın, aynı zamanda gelecek nesil kadınların yolunu açmak manasında faydası olacağı belirtildi. Rol modellere ihtiyaç olduğunun altı çizildi.
ABD’de iş gücünün neredeyse yarısını oluşturan kadınların STEM alanlarında ancak çalışanların yüzde 27’sini oluşturduğu belirtildi ve cinsiyete dayalı ücret farkının STEM alanlarında daha az olmasına rağmen cinsiyet eşitsizliğinin yüksek olmasına dikkat çekildi. Tüm iş alanlarında dijital becerilerin gerekliliğine ve kadınların tasarladığı ürünlerin daha kapsayıcı olduğuna dair örnekler verildi. TÜİK 2020 verilerine göre; STEM iş gücünün yalnız yüzde 24’ünü kadınlar oluşturuyor.
STEM eğitiminde kadınların oranına bakıldığında, bu oran Amerika’da lisans derecelerinde yüzde 35 ve doktora derecelerinde yüzde 28’dir. Buna karşılık YÖK 2021 verilerine göre Türkiye’de bu oran lisans ve yüksek lisans derecelerinde yüzde 20’yi geçmiyor.
Kadınların STEM alanlarına katılımını ve ilgisini artırmak için erken eğitim, yeni becerilerin kazandırılması, eğitim kurumları, şirketler ve devletin iş birliği ile kız çocukları ve kadınların kaliteli eğitime erişimi için politikalar geliştirilmesi gerekliliği vurgulandı. STEM alanları, ekonomik büyüme için önemlidir. Kadınların bu alanlarda çalışması, ekonomik büyümeye katkıda bulunacaktır.
STEM’İ STEAM YAPTIK
- Dünya çapında bu panelden sonra sivil toplum kuruluşu olarak siz STEM eğitimine Türkiye'de nasıl bir katkı sağlayacaksınız?
- Bir Türkiye'den ve bir de ABD'den iki üniversite ile işbirliği içinde projemizi geliştirdik. Buradaki anahtar kelimeler, kız çocukları-eğitim -bilim-teknoloji-mühendislik-matematik. Biz STEM'i STEAM olarak biraz daha zenginleştirdik ve Art-Sanat konusunu da ekledik. Haziran ayında başlıyoruz. Biliyorsunuz ağır bir deprem yaşandı. Öncelikle deprem bölgesindeki kız çocuklarının bilgilendirilmesini ve yönlendirilmesini yapacağız.
YOUTUBE ADRESİNDEN İZLENEBİLİR
- Sayın Aytaç çok teşekkür ediyorum. Son olarak sormak istiyorum. New York'da düzenlediğiniz paneli izlemek ve STEM eğitimi hakkında bilgi edinmek isteyenler bu panele dijital ortamdan ulaşabilir mi?
Elbette. İsteyenler toplantının video kaydının Kırmızı Biber Derneği Youtube sayfasından izleyebilirler.
Youtube Adresleri:
İngilizce Kayıt: https://youtu.be/oCTAAjYw04k
Türkçe Kayıt: https://youtu.be/-Aqeoabsm_0
Kırmızı Biber Derneği:
Kırmızı Biber Derneği, 2011 yılında kuruldu. Kadın hakları savunuculuğu yapan Türkiye bağımsız sivil toplum kuruluşlarından birisi. 2017 yılında Birleşmiş Milletler Ekonomik Sosyal Konsey (Ekosok) akreditasyonu ile danışmanlık statüsü aldı. Her yıl Mart ayında, Amerika Birleşik Devletleri, New York’ta yapılan Kadının Statüsü Komisyonu (KSK) toplantılarına 20 delege ile katılma hakkı var. Her yıl KSK toplantılarına katılıyor ve etkinlikler düzenliyor.
FATMA AYTAÇ KİMDİR?
Boğaziçi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü’nden mezun oldu. Özel sektörün çeşitli alanlarında iş kadını, yönetici olarak yer aldı. Türkiye kadın hareketinde gönüllü olarak çalışıyor. Kadın Partisi’nin kuruluşunda görev aldı ve Eşbaşkanı olarak çalışmalarına devam ediyor. Kırmızı Biber Derneği kurucularından ve Başkanlık görevini sürdürüyor. Derneği, Birleşmiş Milletler Kadının Statüsü Komisyonu toplantılarında temsil ediyor. New Jersey’de oturuyor, evli ve 2 kız çocuğu annesi.
