1981 yılında Mersin’den Panama’ya göçen Marco İlarslan, başta babası olmak üzere ailesiyle market işine girdi. El Fuerte ve La Onda adlı zincirler kuran İlarslan, marketinde Türkiye’den ithal etmeyi planladığı ürünleri de bulundurmak istedi.
Önce tuvalet kağıdı alımı için Eczacıbaşı Grubu’na bağlı İpek Kağıt’ı yokladı. İpek Kağıt’tan başvurularına yanıt alamadı. Ardından Hayat Kimya’nın temizlik kağıtları üreten şirketine yöneldi. Bağlantıyı kurdu, tuvalet kağıdı yüklü ilk konteyner Panama City’ye ulaştı. Panama’daki gümrük yetkilileri, konteyneri açtırıp, ürünleri görmek istedi:
- Tuvalet kağıtlarından bazı örnekler alıp inceleyeceğiz.
10 tek rulo tuvalet kağıdı örnek inceleme için alındı. 10’u da tek tek ölçüldü. Üzerinde yazılı uzunluğa uyup uymadığına bakıldı. İlarslan’a inceleme sonucu bildirildi:
- 10 rulodan ikisi üzerinde yazılandan 2’şer metre kısa çıktı. Bunların üzerine bizim ölçümlemede çıkan uzunlukları yazmadan rafa koyamazsın.
Türkiye’nin Panama Büyükelçisi Şanıvar Olgun, İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İKMİB) Başkanı Murat Akyüz ile Ev ve Mutfak Eşyaları Sanayicileri ve İhracatçıları Derneği (EVSİD) Başkanı Burak Önder’i 26 firmanın temsilcilerinin oluşturduğu 40 kişilik heyetle Panama’ya yapılan ihracat turu sırasında Marco İlarslan’la tanıştırdı.
İlarslan, buluşma sırasında kısaca kendi öyküsünü anlatıp, Panama’daki çalışma koşullarına değindi:
- Bizim marketlerde toplam 3 bin kişi çalışıyor. Panama’da bir ayda 3 pazartesi işe gelmeyen personeli işten çıkarabilme kuralı vardır.
Bunun gerekçesine değindi:
- Bu insanlara hafta sonu tatili az gelir, pazartesi günleri de izin yapmaya kalkarlar. Personelin sıklıkla pazartesi devamsızlığı yaptığına tanık oluruz. O nedenle devlet 3 pazartesi kuralı koymuştur.
Çalışan lehine olan bir başka kurala dikkat çekti:
- Bir personel, “Hastayım, işe gelemiyorum” dediğinde, “Neyin var?” diye sormak yasak. Personelin sözüne güvenmek esastır.
Ardından Colon Serbest Bölgesi’ne işaret etti:
- Aslında Colon’da işler çok iyi gitmiyor. Şimdi Panama Kanalı genişletiliyor. 2016’da genişletme çalışmaları tamamlanacak. Bölgeyi canlandırmak için yeni adımlar atılıyor.
Sonra kendi öyküsündeki İpek Kağıt bölümüne döndü:
- Ben Hayat Grubu’ndan ithalata başlayınca, İpek Kağıt da devreye girdi, “Temizlik kağıtlarını bizden alın” dediler. Şimdi iki gruptan da ithalat yapıyorum.
Panama’daki tuvalet kağıdı öyküsünü dinleyince 1980’li yılların ikinci yarısında Milliyet Gazetesi ekonomi servisinde çalıştığımız günleri anımsadım. O dönemdeki Ekonomi Müdürmüz Necati Doğru, arkadaşımız Erkan Çelebi’den tüketiciye dönük haberler yapmasını istemiş, bir de isim bulmuştu:
- Gizli Kamera...
Erkan, tüketici adına birçok sektörü “gizli kamera”yla izler gibi işler yapıyordu. Bu kapsamda, o günlerde market raflarında olan tüm tuvalet kağıtlarından örnekler topladı. Tuvalet kağıtlarını tek tek Nuruosmaniye Caddesi’nde açıp, uzunluklarını ölçtü. Caddede ilginç bir görüntü ortaya çıktı.
İlarslan’ın yaşadığı örnek, ihracatta müşteriye verilen taahhüdün izini gidilen ülkelerdeki gümrük görevlilerinin de yakından izlediğini ortaya koyuyor...
Türk baklavası Panama’da iş yapar
İKMİB’in Panama turu sırasında 17 yaşındayken Türkiye’den ayrılıp, bu ülkedeki ablasının yanına yerleşen Julia Ovadia bize rehberlik yaptı:
- 35 yıldır Panama’dayım. Eşim İsrailli. Başlangıçta çok yadırgadım Panama’yı. Ancak, şimdi buralardan kopmam mümkün değil. Şimdi 80 yaşını aşmış olan annemiz de yanımızda. Ama Türkiye ile bağlarımızı koparmış değiliz, arkadaşlarımla haberleşiyorum.
İş planları üzerinde durdu:
- Bir süre önce New York’a gittim. 5. Cadde’deki Simit Sarayı’nda simit özlemimi giderdim. Çocuklarıma da getirdim. Aslında Panama’da bir Simit Sarayı şubesi açmak istedim. Ancak, istedikleri franchise bedeli yüksek geldi.
Sonra aklına baklava geldi:
- Aslında Türk baklavası da Panama’da iyi iş yapar. Acaba Güllüoğlu’ndan temsilcilik alabilir miyim?
New York’ta 2-3 şubesi bulunan Güllüoğlu, Panama City’yi de düşünür mü?
Vahap Munyar, İKMİB Başkanı Murat Akyüz ile Panama Kanalı Treni'nde
