GÖKHAN İNCE
Türk savunma sanayi ürünlerinin son yıllarda test edilen başarısı, satış ve ihracatın yıldan yıla katlanmasını sağladı. Bu sektörde üretim yapan, çalışan firmaları kümeleyen SAHA İstanbu’unl Genel Sekreteri Levent Kerim Uça’ya savunma sanayiindeki çok hızlı büyümenin ipuçlarını sorduk.
- Sayın Levent Kerim Uça, Türk Savunma Sanayi Ekosistemi hakkında bilgi verir misiniz?
- Bildiğiniz gibi savunma sanayii kendine has dinamikleri olan bir sektör. Günümüzde yeni teknolojilerin sahaya girmesiyle hem savunma konseptleri hem de güvenliği oluşturan unsurların sürekli geliştiğini birlikte görüyoruz. Yeni teknolojileri geliştiren ülkeler hem öne geçiyor hem de ihracat ile sağlam bir ekonomik yapıya sahip oluyorlar. Dünya ülkeleri, savunma ve güvenliğe yönelik harcamaları en zor anlarda hatta pandemi gibi kamu kaynaklarının büyük çoğunluğunun insanlara aktarıldığı bir dönemde bile kısmadı. Küresel savunma harcamaları 2023 yılında 2,4 trilyon dolara ulaştı. Son dönemde bölgesel çatışmaların artması ile savunma harcamalarındaki yükselişin devam edeceğini öngörüyoruz.
Türkiye’de Savunma Sanayii yerlileşmeye ve millileşmeye devam ediyor. Savunma sanayiinde önümüzdeki dönem, özellikle son 20 yılda yaptığımız çalışmaların sonuçlarını daha net bir şekilde almaya başladığımız bir hasat zamanı olacak diye düşünüyoruz. Türkiye olarak hem kendi ihtiyaçlarını karşılayan hem de en son teknoloji ürünleri dünyaya ihraç eden bir ülke olma yolunda hızla ilerliyoruz.
HEDEFİMİZ DIŞA BAĞIMLILIĞI AZALTMAK
Günümüzde savunma, havacılık ve uzay alanlarında Türkiye'nin dünya ülkeleri arasındaki rekabette güçlü bir konuma ulaşması son derece önemli bir hale geldi. Bu çerçevede SAHA İstanbul olarak dışa bağımlılığı azaltma hedefiyle, yeni kabiliyetler, iş birlikleri ve benzeri programlar aracılığıyla üye firmalarımız arasında bir sinerji oluşturmaktayız. Üyelerimizin geliştirdiği projeler sayesinde, yerlileştirilmiş yüzlerce ürün Türk Silahlı Kuvvetleri envanterine girdi ve girmeye de devam ediyor. Yerlilik oranımız % 80'i aşarken, bu başarıda özellikle KOBİ seviyesindeki üretici firmalarımızın katkısının çok büyük olduğunu görüyoruz.
20 YILDA 90 MİLYAR DOLARLIK PROJE HACMİNE ULAŞILDI
- Savunma ve havacılık sektöründe son yıllardaki ihracat artışı hemen herkesin dikkatini çekiyor ve bu sevindirici gelişme ülkemiz adına mutluluk veriyor.
- Evet. Günümüzde savunma firmalarımızın tüm savunma ve havacılık satışlarını içeren ve sektörün büyüklüğünü gösteren toplam savunma ve havacılık sektör cirosunun 12 milyar doları aştığını, aynı şekilde 5,5 milyar dolar bütçeli savunma projeleri yürütülürken gelinen noktada ihale süreci devam eden projeler de göz önüne alındığında, 20 yılda yaklaşık 16 katlık bir artış ile 90 milyar dolarlık (proje sayısı 62’den 850’ye) proje hacmine ulaşıldığını görüyoruz.
Yakın gelecekte hem alt sistemler hem de platformlarda yoğun bir yerli üretimle teknolojik derinliğin daha da arttığı, çığır açan teknolojiler ve çift kullanım gibi yeni yaklaşımların ön plana çıktığı bir döneme tanıklık edeceğiz. Bizi geldiğimiz noktadan daha ileriye taşıyacak sağlam ve sürdürülebilir bir yapının oluşturulmasının, savunma sanayii ekosisteminin geliştirilmesi ve genişletilmesinin günümüzde önemli bir ihtiyaç haline geldiğini görüyoruz.
Ayrıca savunma ihtiyaçlarımızı karşılayarak hem güvenliğimizi sağlamak hem de terörle etkin bir şekilde mücadele edebilmek için kaynaklarımızı verimli kullanmalıyız. Bu vizyonla yapabileceğimiz en önemli katkının, yapılmayanı yapmak ve oyun değiştirici teknolojileri geliştirmek olduğunu değerlendirmekteyiz. Bugün firmalarımızın dünyanın onlarca ülkesine ihraç ettiği insansız hava araçları, asimetrik teknoloji geliştirmeye dair elimizdeki en kuvvetli örnek. İnsansız sistemlere ilişkin ülkemizin dikkat çeken üstünlüğü ve muharebe konseptlerinin bu yönde değişiyor olması savunma sanayimizin vizyon güncelliğini yakaladığını, hatta bazı konularda dünya vizyonunu şekillendirdiğini göstermektedir.
En büyük hedeflerimizden biri de savunma sanayiinde yazdığımız başarı hikayelerinin benzerlerini havacılık ve uzay alanına da taşımaktır. SAHA İstanbul olarak yeni projelerimizle, güçlü̈ iş birliklerimizle, yurt içinde ve yurt dışında ülkemiz için çalışmalarımızı milli bir bilinçle sürdürüyoruz. SAHA İstanbul’u kurarken hedeflediğimiz yerlileştirme ve millîleştirme hedefine emin adımlarla devam ederken bundan sonraki donemde de ülkemizin hedefleri doğrultusunda çalışmaya, üretmeye, sanayicilerimizle birlikte Türkiye’nin savunma ve havacılık sanayindeki başarılarında yer almaya devam edeceğiz.
- Ülkemizin Savunma Sanayi Alanında Potansiyeli, İhracat Miktarı (Geçmiş Değerleri, Hedefleri), Bu Alanda Görev Yapan Çalışanların Yetkinlikleri Konusunda Bilgiler Aktarır mısınız?
- Türkiye, özellikle son 20 yıldır yaptığı çalışmalar ve geliştirdiği teknolojiler ile dışa bağımlı bir savunma sanayisinden ihracat rekoru kıran bir savunma sanayisine kavuştu diyebiliriz. SAHA İstanbul olarak, üye firmalarımız, üniversitelerimiz ve paydaş kurumlarımız ile bu hedefle sektöre katkı sağlamaya gayret ediyoruz.
180 ÜLKEYE SATIŞ YAPTIK
Detaylara baktığımızda 180 ülkeye yani hemen hemen dünyadaki her ülkeye bir savunma sanayii ürünü satmışız. Bu sene Savunma Sanayii Başkanlığımızın açıkladığı rakamlara göre Mayıs ayı itibarıyla ihracatta geçen seneki rakamlara göre % 9'luk bir artış görüyoruz. Aslında bu trend devam ettiği takdirde 2024 yılında 6 milyar dolarları rahatlıkla geçebiliriz gibi gözüküyor. Bununla birlikte 2024 yılı başında firmalarımızın tarafından yapılan 10 milyar dolarları geçen anlaşmalar var. Onların da zaman içerisinde hayata geçmesiyle birlikte ihracat rakamlarımızın daha da artacağını söylemek mümkün. Savunma Sanayii ihracatımız her sene üstüne koyarak devam ediyor.
KİLOGRAM BAŞI İHRACATIMIZ 65 DOLAR OLDU
Kilogram başı ihracata baktığımızda en kârlı olduğumuz alan Savunma Sanayi diyebiliriz. 2021 yılında kilogram başına 48,4 $/kg olan bu oran, 2022 yılında 55,9 $/kg’a, 2023 yılında 65 $/kg’a yükseldi. Bu rakamlar Türkiye’nin giderek daha teknolojik ürünleri ihraç etmeye başladığının da bir göstergesi.
İhraç ettiğimiz ürünlerin aynı zamanda oyun değiştiren teknolojileri içeren, muharebe sahalarında başarısı kanıtlanmış sistemler olması nedeniyle uluslararası ortamda Türkiye, her geçen gün daha fazla ülkenin yakın ilgisini üzerine topluyor. Bir platform sattığınız zaman alt sistemleri, mühimmatları ve diğer bileşenleri platformun yaşam döngüsü boyunca birer ihracat kalemi haline geliyor. Halihazırda montaj ve test süreçleri devam eden önemli stratejik platformların bu süreçlerinin tamamlaması, onların da muharebe sahasının bir oyuncusu haline gelmesini müteakip ihracatımızın önümüzdeki yıllarda hızlı bir şekilde artış göstermesini bekliyoruz.
SİSTEMLERİ AŞIP PLATFORM İHRACATINA BAŞLADIK
- Savunma sanayi çevrelerinde çok konuşulan platform ihracatı hakkında neler söylemek istersiniz?
Dünyada hiç kimsenin üretemediği teknolojileri veya platformları üreten bir savunma sanayiine sahibiz. Bu bizi vazgeçilmez kılıyor, marka değerini ve ihracat rakamlarını yukarıya çekiyor. Bir de son dönemde önemli bir gelişme olarak Türkiye, sistem ve alt sistem ihracatından öte ana platform ihracatında öne çıkmaya başladı. Yani bu Baykar'la başlayan, insansız hava araçlarıyla başlayan bir trend oldu. Ardından kara platformlarının ve harp gemisi gibi deniz platformlarının da ihracatının başlamasıyla birlikte Türkiye dünyada önemli bir aktör haline geldi.
Savunma Sanayii ihracatında bir üst lige çıkmak için çok az bir yolumuz kaldı diyebiliriz, bu üst ligden kastım ihracatta 10 milyar dolarları geçebilmek. Bu trend devam ettiği sürece çok kısa bir sürede bu rakamlara ulaşabiliriz diye değerlendiriyorum. Bizim de SAHA İstanbul olarak amacımız artan ihracat potansiyelini firmalarımızın gayretleri ile daha da artırmak, tüketen değil, üreten bir savunma sanayi hedefi doğrultusunda yerli teknolojilerin ve projelerin önünü açarak ekosistemi genişletmek ve geliştirmek.
DAHA ÇOK KOBİ ÜRETİME GEÇMELİ
Daha fazla yerli firmanın, daha fazla KOBİ'nin bu alanlarda üretim yapmasını, teknoloji geliştirmesini teşvik için uygun şartları oluşturmamız önem arz ediyor. Bunun için de bu firmalarımızın daha verimli, daha kaliteli ürünler üretebilmeleri, maliyetleri düşürüp rekabet edilebilir ürünler ortaya çıkartabilmeleri maksadıyla dijital dönüşüm, yalın üretim, ömür devri yönetimi ve insan değerleri yaklaşımının geliştirilmesi gibi alanlarda onların gelişimine de destek olmak için kümelenme olarak çalışmalar yürütüyoruz.
Savunma Sanayii alanında tabii ki daha yapacağımız çok şey var çünkü biz her ne kadar uzun bir tarihi geçmişimiz olsa da savunma sanayi anlamında asıl ivmeyi son 20 senede kazandık ve şimdi Cumhurbaşkanlığımızın ve Savunma Sanayii Başkanlığımızın liderliğinde de çok güzel bir rotada hızlı bir şekilde ilerliyoruz.
AVRUPA’NIN EN BÜYÜK SANAYİ KÜMELENMESİYİZ
- Görev yaptığınız SAHA İstanbul ‘u bize tanıtır mısınız?
- Bildiğiniz gibi firmalarımızın kabiliyetlerini ve kapasitelerini geliştirebilmesi için SAHA İstanbul Savunma, Havacılık ve Uzay Kümelenmesi olarak çaba gösteriyoruz. Küme bünyesindeki firmalarımızı bir araya getiriyor, geliştirme ve üretim sürecinde ortak çalışmanın sinerjisinden faydalanmaları için çalışmalar yapıyoruz.
Bağımsızlığımızı korumak, geleceğimizi teminat altına almak için yüksek teknoloji geliştirmeye devam etmeli ve değişen dünyanın getirdiği koşulları iyi okumalıyız. Daha da önemlisi bunun bir tercih değil zaruret olduğunun da bilincinde olmalıyız. SAHA İstanbul olarak, 1.200 üye firmamız ve 29 üye üniversitemizle Türkiye’nin ve Avrupa’nın en büyük sanayi kümelenmesi olarak ülkemizin teknoloji geliştirme kapasitesine katkı sağlıyoruz. Ülkemizin “Milli Teknoloji Hamlesi”ne en etkin desteği sunan STK olarak platform ve alt sistem üreticilerini bir araya getirerek ülkemizde üretilmeyeni üretmek, yeni iş birlikleri kurmak, dışa bağımlılığı azaltmak ve yerli yetenekleri, yerli ve milli teknolojileri geliştirmek maksadıyla bünyemizdeki Teknik Komiteler ile ortak projeler geliştiriyoruz.
SAHA EXPO FUARINI ORGANİZE EDİYORUZ
SAHA İstanbul olarak aynı zamanda, firmaların iş geliştirme ve ihracat gayretlerine destek olmak maksadıyla, ana yüklenici firmaların yanı sıra ağırlıklı olarak KOBİ’lerin ve sektöre ilişkin tüm aktörlerin yer aldığı bir Sanayi İhtisas Fuarı olan Uluslararası SAHA EXPO Savunma, Havacılık ve Uzay Sanayii Fuarını organize ediyoruz.
SAHA İstanbul olarak ayrıca sektörün gelişimi için her alanda katkı sunuyor, SAHA Akademi bünyesinde verdiğimiz “SAHA MBA Yönetici Geliştirme Programı” ve “Sektörel Eğitimler” ile savunma sanayiimizin ihtiyaç duyduğu nitelikli insan kaynağını yetiştirmeye çalışıyoruz.
Savunma, havacılık ve uzay sektöründe dışa bağımlılıktan kurtulmak ve ihracatı artırmak hedefi ile ülkemizin savunma sanayiinin ihtiyaçlarının yanı sıra müttefik olduğumuz ülkelerin de ihtiyacına özel teknolojilerin geliştirilmesine katkı sağlıyoruz. Milli üretim yetenekleri konsolide ediyor, yerli ve yabancı pek çok ana yüklenici firma ile firmalarımızı buluşturan B2B, B2G ve G2G görüşme etkinlikleri gerçekleştiriyoruz.
FİRMALAR, ÜNİVERSİTELER, KAMU KURUMLARI BİRLİKTE ÇALIŞIYOR
Bu çerçevede sektörün ihtiyaç duyduğu alanlarda projeler geliştirmek ve savunma sanayiinin ihtiyaç duyduğu ürünlerin yerlileşmesine katkı sağlamak amacıyla oluşturduğumuz 11 farklı Teknik Komitede firmalarımız, üniversitelerimiz ve ilgili kamu kurum/kuruluşlarıyla birlikte çalışmaya devam ediyoruz.
Bu kapsamda, 2017 yılında hayata geçirdiğimiz Milli Havacılık Endüstrisi Komitesi (SAHA MİHENK) geçtiğimiz sürede önemli kazanımlar elde etmiş ve dünyada havacılık ve uzay teknolojileri endüstrisini yöneten, kalite süreçlerini tanımlayıp denetleyen Uluslararası Havacılık Kalite Grubu (IAQG)’nun önemli bir parçası haline gelerek “Bölgesel Otorite” olarak faaliyet göstermeye başlamıştır.
Yine bu dönemde SAHA İstanbul bünyesinde Türkiye’nin uzay alanındaki kabiliyetlerinin birleştirildiği Milli Uzay Endüstrisi Komitesi (SAHA MUEK) oluşturulmuş ve Türkiye Uzay Ajansı (TUA) ile iş birliği içinde Türkiye’nin uzay sanayiinde çalışan firmaları, üniversiteleri ve ilgili kamu kurum/kuruluşları bu çatı altında toplanmıştır. Bu oluşumla firmalarımız SAHA MUEK üzerinden Uluslararası Uzay Federasyonu (International Astronautical Federation-IAF)’na dahil olmuştur. Bununla birlikte, SAHA MUEK sivil havacılık ve uzay alanında en önemli otoritelerden biri olan Uluslararası Havacılık Kalite Grubu (International Aerospace Quality Group - IAQG)'nun uzay teknolojisi ve endüstrisi ile ilgili çalışmalarına da katılmaya başlamıştır.
Bundan sonraki dönemde dünyadaki havacılık ve uzay endüstrisi alanındaki çalışmaları daha yakından takip ederek Milli Uzay Programımızın ihtiyaç duyduğu teknoloji ve ürünleri firmalarımızın yeteneklerini kullanarak geliştirmeye devam edeceğiz. Küresel Uzay Sanayii Ekosisteminin buluşma noktası olarak niteleyebileceğimiz Uluslararası Uzay Kongresine de 2026 yılında Antalya’da Türkiye Uzay Ajansı ile ev sahipliği yapacağız.
FUARDAKİ HEDEFİMİZ 150 BİN ZİYARETÇİ
- SAHA EXPO Fuarı hakkında bilgi verir misiniz?
- SAHA EXPO Uluslararası Savunma, Havacılık ve Uzay Sanayii Fuarı bu yıl Cumhurbaşkanlığımızın himayelerinde, 6 Bakanlık ve Savunma Sanayii Başkanlığımızın destekleriyle 22-26 Ekim 2024 tarihleri arasında İstanbul Fuar Merkezi’nde (İFM) gerçekleştirilecek.
Geleceği şekillendiren teknolojilerin yer alacağı fuarda yerli ve yabancı çok sayıda firma, kurum ve kuruluş en son ve yeni ürünlerini sergileme fırsatı bulacak.
Geçen yıl 78.000’in üzerinde profesyonel ziyaretçiyi ağırlayan SAHA EXPO’da, bu yıl İstanbul Fuar Merkezi’nin 8 sergi salonu, fuaye ve dış alanlarını kapsayan toplam 90.000 m2’lik alanda 150.000’den fazla profesyonel ziyaretçiyi ağırlamayı hedefliyoruz.
FUARA BU YIL 1.200’DEN FAZLA FİRMA KATILIYOR
- Savunma sanayi ihracatı böyle bir patlama gösterdiğine göre SAHA EXPO fuarı da paralel biçimde büyümüştür herhalde.
- SAHA EXPO çok kısa sürede dünyada örneği olmayan bir başarı yakaladı, 2018 yılında küçük bir alanda başlayan fuarımızı 2021'de 40 bin metrekarelik bir alanda gerçekleştirdik. Fuar 2022’de 60 bin metrekareye çıktı, bu sene 90 bin metrekareye çıkıyor. Sektörel bir fuarın bu kadar kısa sürede, her sene % 50 oranında, yani neredeyse her dönem üstüne yeni bir fuar daha koyarak büyümesi gibi bir örnek dünyada yok.
Geçtiğimiz fuarda ulaştığımız rakamları bu sene daha da yukarılara taşıyarak 1.200’den fazla katılımcı firma, 500’den fazla resmi ve ticari delegasyon, 150.000 ziyaretçi, 25.000 B2B görüşme ve fuar esnasında gerçekleştirilecek imza törenleri ile 1 milyar USD’nin üzerinde ekonomik değer rakamlarına ulaşmayı öngörüyoruz. Diğer bir ifade ile savunma ve havacılık sanayiimizin her anlamda rekorlara koştuğu bir ortamda biz de SAHA EXPO olarak yeni rekorlara imza atmayı hedefliyoruz.
SAHA EXPO’ya bu sene dünyanın 5 kıtasından, yaklaşık 40 ülkeden 200 yabancı stantlı katılımcı bekliyoruz. Aralarında dünyanın en önde gelen firmaları da olmak üzere Amerika’dan, Avustralya’ya, Güney Pasifik’ten, Avrupa ve Afrika’ya kadar çok farklı coğrafyalardan savunma, havacılık ve uzay sanayiinde faaliyet gösteren firmaları fuarda yerli firmalarımızla ve ziyaretçiler ile buluşacak, iş birliği için bir araya gelecek. Katılımcı firmalara resmi delegasyonları, ticari alım heyetlerini ve yine dünyanın her yerinden gelen ziyaretçileri de eklediğimizde dünyanın her noktasından bu fuara bir kişi veya bir firmanın temas edeceğini söyleyebiliriz.
SAHA EXPO FUARDAN ÖTE BİR ETKİNLİK
SAHA EXPO’yu sadece bir fuar olarak değil, sektörde paydaş olan, sektörde faaliyet gösteren, sektördeki bütün profesyonellerin bir araya geldiği, bir buluşma olarak nitelendiriyoruz. Bu sene gerçekleştireceğimiz çok sayıda uluslararası panelde yurt dışından ve yurt içinden sektör profesyonellerini bir araya getirip yine sektörü ilgilendiren konuları detaylı bir şekilde değerlendirecek, sektöre yön vermeye ve katkı sunmaya çalışacağız.
Öte yandan SAHA EXPO’da bu sene dünyanın farklı ülkelerinden ve NATO gibi önemli uluslararası organizasyonlarından 400 civarında resmi heyet mensubunu ağırlamayı öngörüyoruz. Dünyanın her yerinden, başbakan, bakan düzeyinden, genelkurmay başkanlarına ve daha alt düzeydeki yetkililere kadar sektör profesyonellerini fuarımızda katılımcı firmalar ile bir araya getireceğiz.
2022 yılında İngiltere Savunma Bakanı SAHA EXPO’yu ziyaret etmişti. Yine bu sene de benzer nitelikteki yabancı üst düzey ziyaretçileri fuarımıza bekliyoruz. Resmi heyetleri de ilgilendikleri alanlardaki özellikle KOBİ ölçeğindeki yerli firmalarımızla buluşturmayı amaçlıyoruz.
Tüm dünyanın takip ettiği bir fuar olan SAHA EXPO’da katılımcı firmaların ihracat gayretlerini desteklemek amacıyla onları resmi heyetlerin yanı sıra uluslararası ticari alım heyetleriyle de buluşturuyoruz. Belki Türkiye'de bir ilk olarak savunma sanayine yönelik sektörel bir fuarda bu kadar geniş kapsamlı ticari alım heyetleri bulunacak. Fuara katılan firmalarımızın özelliklerine göre yani onlara alıcı olabilecek, bizim KOBİ'lerimizin de ürün satabilecekleri veya iş birliği yapabilecekleri firmaları özel çalışmalarla belirleyip bu heyetleri fuarımıza getiriyoruz. Bu yılki fuarda 150 civarında ticari alım heyeti planlıyoruz.
Savunma, havacılık ve uzay endüstrisi alanındaki son teknolojik gelişmeleri yerinde deneyimlemek, teknolojiye hükmedenlerin, geleceği şekillendireceği yeni dünyanın kapısını aralamak isteyen herkesi bu büyük buluşmaya davet ediyoruz.
