GİRAY DUDA
Vergi, SGK ve kimi idari alacakların yeniden yapılandırılmasına ilişkin düzenleme, Türkiye’de milyonlarca kişi ve kurumu yakından ilgilendiriyor. Ayrıntılarını yan sayfalarda vermeye çalıştığımız borç yapılandırması düzenlemesinin önemli unsurlarını, uluslararası danışmanlık şirketi Ernst and Young’ın (EY) Vergi Hizmetleri Bölümü Yayın Direktörü M. Fatil Köprü’ye Global Sanayici dergisi adına sorduk.
- Vergi ve diğer bazı alacakların yeniden yapılandırılmasına ilişkin 7143 sayılı Kanun’a göre başvurular 2 Haziran 2018 itibariyle başladı. Yaklaşık bir yıl önce bir başka yapılandırma kanunu yayınlanmıştı. Kamunun bu tür düzenlemelere bu kadar sık başvurmasının nedeni nedir?
- Vergi mevzuatımız çok sık değişiyor. Bu değişiklikler her zaman geçmiş uygulamalarla ilgili sorunları da beraberinde getiriyor. Bütün uyuşmazlıklardaki yargı sürecinin uzunluğu vergi uyuşmazlıkları için de geçerli. Yani mükellef ile idare arasındaki ihtilafların yargı merciinde çözümü çok uzun süreler alıyor. Bu ve buna benzer nedenlerle Devlet ile mükellefin barışması, ihtilafların sonlandırılması olarak düşünülebilir bu tür yapılandırma düzenlemeleri. Diğer taraftan her bir borç yapılandırmasının, Devletin tahsil edemediği alacaklarının en azından bir kısmının tahsil edilerek nakit akışına katkı sağladığı da bir gerçek.
FAİZLER YÜKSELİNCE PARA DEĞERLENİYOR
- Geçen yılki yapılandırma neden başarılı olamadı? Sizce ödemelerde neden sorunlar yaşanıyor?
- Ekonomik olarak ülkemiz ve tüm dünya zor bir dönemden geçiyor. Tahsilatlarda vadeler uzuyor. Faizlerin yükselmesi parayı değerli hale getiriyor. Hangi borcun ödenmesine öncelik verilmesi gerektiği konusunda insanların karar vermesi gerekiyor. İşte bu durumda mükellefler de daha önce yapılandırıp taksitlendirdikleri borçları ödeme konusunda zorluk yaşıyorlar ve yapılandırmalar bozulabiliyor.
BU BİR AF DEĞİL, YAPILANDIRMA
- Yapılandırmaların mükellef ve vatandaşlara sağladığı önemli avantajlar nelerdir? Bu düzenlemeleri bir af olarak değerlendirebilir miyiz?
- Yapılandırmada borçluların en önemli avantajı birikmiş faiz ve cezalardan büyük oranda kurtulmaları. Özetlersek, kamuya kesinleşmiş borcu (Vergi, SGK borçları, vergi ve idari para cezaları gibi) olan mükellefler sadece vergi aslı ile küçük bir enflasyon farkı (Yİ-ÜFE farkı deniyor) ödemek suretiyle borçtan kurtulabiliyorlar. Burada anahtar kelime vergi aslı. Yani vergi aslında bir indirim söz konusu değil. Bu da düzenlemenin bir af değil de yapılandırma olduğunu gösteriyor. Silinen, vergiye bağlı olarak kesilen cezalar (vergi ziyaı cezası) ile aylık yüzde 1,4 oranında hesaplanıp birikmiş olan faizler. Vergi aslına bağlı olmayan cezalar ile idari para cezalarının da bir kısmı silinerek yapılandırma sağlanıyor.
MÜKELLEFLERİ RAHATLATIYOR
- Yapılandırmadan yararlananlara sadece parasal kolaylıklar mı sağlanıyor? Bunun ötesinde rahatlamalar da söz konusu mu?
- Yapılandırılan ve taksitle ödeme imkanı getirilen kamu borçları açısından bakarsak parasal kolaylıktan söz edilebilir. Ama yasa sadece borçların yapılandırılmasını içermiyor. Yasanın bazı önemli düzenlemeleri var ki parasal kolaylıklar dışında mükelleflere daha farklı rahatlamalar da sağlıyor. Bunları da matrah artırımı, varlık barışı ve işletme kayıtlarının düzeltilmesi ilişkin düzenlemeler olarak sıralayabiliriz.
Son 5 yıla ilişkin (2013’ten 2017 yılına kadar) beyan edilen gelir ve kurumlar vergisi matrahları ile KDV ve gelir stopaj vergileri belli oranlarda artırılabiliyor. Artırılan gelir ve kurumlar vergisi matrahları üzerinden hesaplanan vergiler ile artırılan KDV ve gelir stopaj vergileri yasada belirtildiği şekilde ödenirse mükelleflerin ilgili yılları hakkında vergi idaresi tarafından inceleme ve tarhiyat yapılamıyor. Aynı şekilde varlık barışı kapsamında yurt dışında bulunan varlıklarını (para, altın, döviz, menkul kıymet gibi) banka, aracı kuruma bildirip Türkiye’ye getiren kişiler de bu varlıkları kapsamında incelenmiyorlar. Stok, sabit kıymet, kasa ve ortaklardan alacaklar hesaplarında fiili durum ile işletme kayıtları arasında uyumsuzluk olan mükellefler için ayrıca belli miktar vergi ödemek suretiyle bu kayıtların düzeltilmesine imkan tanıyan düzenlemeler de bu yasada yer alıyor.
PEŞİN ÖDEME OLDUKÇA AVANTAJLI
- Peşin ve taksitli ödemelerde bir değişiklik var mı? Başvuranlar nasıl ödeme seçenekleri ile karşı karşıya kalabilecekler? Sizin peşin veya taksitli ödemede tavsiye edeceğiniz bir tercih yolu var mı?
- Yapılandırılan kamu borçları eskiden olduğu gibi taksitle veya peşin olarak ödenebiliyor. Bundan önce aslında başvuru tarihinden bahsetmekte fayda var. Yapılandırılmak istenen kesinleşmiş borçlar için Temmuz sonuna kadar ilgili idareye başvurulması gerekiyor. Yapılandırılan vergi borçlarının ilk taksitinin Eylül sonuna (1 Ekim’e kadar), SGK borçlarının ilk taksitinin ise Ağustos sonuna kadar ödenmesi gerekiyor.
Yapılandırılan borç ilk taksit ödeme süresinde peşin olarak ödenebileceği gibi istenirse 6, 9, 12 veya 18 eşit taksitte de ödenebiliyor. Taksitler her ay değil iki ayda bir olacak şekilde ödeniyor. Ancak taksit sayısına göre farklı katsayılar kullanılarak hesaplanan tutarların ödenmesi gerektiği de unutulmamalı.
Böyle bakıldığında peşin ödemenin daha avantajlı olduğu açık. Çünkü peşin ödemede katsayı farkı ödenmiyor. Ayrıca hesaplanan borcun tamamının ilk taksit ödeme süresi içinde peşin olarak ödenmesi durumunda Yİ-ÜFE farkının yüzde 90’ının tahsilinden vazgeçiliyor. İlk iki taksit ödeme süresi içinde tamamının ödenmesi durumunda ise Yİ-ÜFE farkında yüzde 90 yerine yüzde 50 indirim yapılıyor. Görüldüğü gibi yapılandırılan borçların imkan varsa peşin olarak ödenmesinin çok daha avantajlı olduğu açık.
- Hangi tür alacaklar ve vergiler bu kanun kapsamındadır?
- Kanunun kapsamı oldukça geniş. Vergiler açısından 31 Mart 2018 tarihi önemli. Bu tarihten önceki dönemlere ilişkin olan vergi borçları ile yine bu tarihe kadar verilmiş olan beyannamelerdeki vergilerin yapılandırma kapsamına girdiğini söyleyebiliriz. Vergiler deyince de Vergi Usul Kanunu kapsamına giren; gelir, kurumlar, KDV, ÖTV, damga vergisi gibi her türlü vergi ve harçların anlaşılması gerekiyor. Bunun yanında vergi ziyaı cezası, usulsüzlük ve özel usulsüzlük gibi vergi cezaları, gecikme zam ve faizleri, yapılandırmadan yararlanabiliyor. Ancak 2018 Temmuz ayında ödenmesi gereken gelir vergisi 2. taksiti ile 2018 yılı için tahakkuk eden motorlu taşıtlar vergisi 2. taksiti yapılandırma kapsamına girmiyor.
Bunun dışında, Gümrük Kanunu kapsamındaki gümrük vergileri ile bunlara bağlı faiz, gecikme faizi, gecikme zamları; sigorta primi, emeklilik keseneği, işsizlik sigorta primi ve SGDP gibi vadesi geçmiş SGK borçları da yapılandırma kapsamına giriyor. Ayrıca belediyelere olan emlak vergisi, su, atık su, katı atık ücreti gibi borçlar, başta trafik cezaları olmak üzere kesilen idari para cezalarına ilişkin borçlar için de yapılandırma talep edilebiliyor.
ÖNCEKİ YAPILANDIRMALAR İÇİN AVANTAJLAR
- Daha önceki yapılandırmalardan borçları olanlar için getirilen kolaylıklar var mı?
- Daha önceki yasalar (6552, 6736 ve 7020 sayılı) kapsamında yapılandırılan ve taksit ödemesi devam eden borçlular için bazı avantajlar var. Örneğin kalan taksitlerin bu yapılandırma yasasının ilk taksit ödeme süresi içinde (1 Ekim 2018 tarihine kadar) ödenmesi durumunda taksitler içinde yer alan Yİ-ÜFE tutarlarının yüzde 90’ının tahsilinden vazgeçiliyor. İkinci taksit ödeme süresi içinde (30 Kasım 2018 tarihine kadar) ödenmesi halinde ise bu taksitler içinde yer alan Yİ-ÜFE tutarlarının yarısı tahsil edilmiyor.
ÖDEME SÜRELERİNE DİKKAT EDİLMELİ
- Borç yapılandırmasından yararlananların en çok dikkat etmesi gereken noktalar nelerdir?
- Borçlarını yapılandırmak isteyenler için süresinde başvuru ve yasadaki kurallara uyulması çok önemli. Başvuru ve ödeme sürelerine yukarıda değinmiştik. Belirtilen sürelerde başvuru yapılmazsa bu imkanlardan yararlanılamıyor. Ancak yeri gelmişken, Bakanlar Kurulu’nun bu başvuru ve ilk taksit ödeme sürelerini 1 aya kadar uzatıma yetkisinin olduğunu da hatırlatmak isteriz.
Bunun dışında taksitle ödemeyi seçenlerin özellikle ilk iki taksiti zamanında ödemeleri çok önemli. Bunlar zamanında ödenmezse veya kalan taksitlerden; bir takvim yılında en az 3 taksit, süresinde ödenmez veya eksik ödenirse yapılandırma hakkı kaybediliyor.
İlk iki taksit zamanında ödenmek şartıyla, diğer taksitlerin bir takvim yılında iki veya daha az aksatılması durumunda ise ödenmeyen veya eksik ödenen taksitlerin gecikme zammı (aylık yüzde 1,4) oranında hesaplanan geç ödeme faizi ile birlikte son taksiti izleyen ayın sonuna kadar ödenmesi durumunda yapılandırma hakkı kaybedilmiyor.
İLERİDE YENİDEN GÜNDEME GELEBİLİR
- Sizin son yapılandırmaya ilişkin beklentileriniz nedir? İleri dönemlerde benzeri yollara yeniden gidilebilir mi?
- Dileğimiz bu tür yapılandırma veya af niteliğindeki uygulamalara bir daha ihtiyaç duyulmaması. Ancak yukarıda da belirttiğimiz gibi, mükelleflerin düşebileceği ekonomik zorluklar, ihtilafların yargı yoluyla çözümünün çok uzun sürmesi ve tabii ki Devletin nakit dengesi göz önüne alındığında ileride de benzeri yollara gidilebileceğini söylemek yanlış olmayacaktır.
