GİRAY DUDA
Ekonomik sıkıntıların büyüdüğü, pazarların küçüldüğü dönemlerde pek çok şirket borç krizine giriyor ve kendisini koruyup hayatta tutabilmek için çeşitli yollara başvuruyor. Yaygın biçimde tercih edilen yollardan birisi de konkordato. Ancak, son dönemde, alacaklarını tahsil etmeyi bekleyen diğer taraflar, konkordatonun olağan bir yasal yöntem olmanın ötesinde borcunu hiçbir biçimde ödemek istemeyen kötü niyetliler tarafından kullanıldığından sıkça şikayet ediyorlar. Konkordato gündemini emekli Ticaret Mahkemesi Grup Başkanı ve Konkordato Komiserlik Sertifikası sahibi avukat Ferhan Arıkan ile konuştuk.
- Sayın Arıkan, sohbetimize konunun temelinden başlayalım. Konkordato nedir?
- Konkordato, herhangi bir borçlunun veya borçlunun iflasını isteyebilecek alacaklıların ödeme projesinin, alacaklıların iflastan daha verimli pay almaları ve borçlunun işletmesinin devamının, istihdam olanaklarının korunması amacıyla, alacaklıların belirli bir çoğunluğu tarafından kabulü ve mahkemenin onayıyla gerçekleşen hukuki bir durumdur. Borçlunun, borçlarının bir kısmından kurtulmasını veya ödeme şeklinin değişmesini sağlayan iflasa göre, alacaklıları eşit olarak tatmine yönelik kolektif bir cebri icra kurumudur. Konkordatonun, ülke ekonomisi üzerindeki etkisi nedeniyle ekonomik ve ticari hayatı dolayısıyla kamu düzenini de ilgilendirdiğini söyleyebiliriz.
ASLİYE TİCARET MAHKEMELERİ YETKİLİ
- Konkordato isteğinde görevli ve yetkili mahkeme hangisidir?
- İcra İflas Kanunu’nun 154. maddesi gereğince iflasa tabi borçlunun muamele merkezinin, iflasa tabi olmayan borçlunun yerleşim yerinin bulunduğu yerdeki Asliye Ticaret Mahkemesi görevli ve yetkilidir.
MAL VARLIĞI BELGELERİ İBRAZ EDİLİYOR
- Konkordato kararı kolayca verilmiyor herhalde. Bu talepte bulunanlar hangi belgeleri sunuyorlar mahkemeye?
- İflasa tabi olmayan kişiler, konkordato talebinde mahkemeye mal varlığı durumunu gösteren belgeleri ekler ve ibraz eder. Borçlunun mal varlığından amaç kasadaki bankadaki parası, alacakları, taşınmazları, taşıtları, makineleri ve benzeri varlıklarıyla banka borçları, vergi borçları gibi çeşitli borçları arasındaki farktır. Mal varlığı hesabının değerinde rayiç değerler esas alınmalıdır. Borçlu mal varlığını belgeyle ispatlamalıdır.
İflasa tabi olan gerçek ve tüzel kişiler, konkordato talebine, dış denetim olmaksızın borçlu tarafından hazırlanan konkordato ön projesi, borçlunun mal varlığı durumunu gösterir belgeler, alacaklı ve alacak listesi, karşılaştırma tablosu, kamu gözetimi, muhasebe ve denetim standartları kurumunca yetkilendirilen bağımsız denetim kuruluşları tarafından Türkiye denetim standartlarına göre yapılacak denetim kapsamında hazırlanan ve konkordato ön projesinde yer alan teklifi gerçekleşeceği konusunda makul güvence veren denetim raporu ve dayanaklarını eklemelidir.
BELGELERİN EKSİKSİZ SUNULMALI
Konkordato ön projesi geçici mühlet ve kesin mühlet süresi içerisinde değiştirilebilir ve alacaklılar toplantısına başlangıçtaki Home projeden farkı bir konkordato projesi sunulması mümkündür.
Konkordato süre isteğine eklenmesi gereken İcra İflas Kanunu’nun 286. maddesindeki belgelerin eksiksiz sunulması halinde aynı kanunun 287. maddesi gereğince mahkeme derhal geçici mühlet kararı verir. Bu konuda takdir hakkı yoktur. Kanunda sayılan belgelerin eksik olması halinde, belgelerin tamamlanması için mahkemece borçluya kısa bir süre verilmelidir. İstinaf mahkemesi kararları da bu yoldadır.
ZOMBİ ŞİRKET NE DEMEKTİR?
- Son dönemde, konkordato ile ‘zombi şirketler’ birlikte anılıyor. Zombi şirket ne demektir?
- Zombi şirketler, batık durumda olup, finansal destekle ayakta tutulmaya çalışılan veya kurtarılan şirketlere verilen isimdir. Zombi şirketler tanımlamasıyla aldığı yanlış riskler, yaptığı yanlış yatırımlar, aldığı hatalı riskler, atılımlar nedeniyle borcunu veya faizini dahi ödeyemez hale gelmiş ekonomik fizibilitesini kaybetmiş finansal destekle ayakta tutulmaya çalışılan veya kurtarılan şirketlere denilmektedir.
Zombiler krediyi kredi ile kapatmaktan başka çareleri olmayan, daima ödeme sıkıntısı içinde olan, gerçek durumunu gizleyen ve yanıltmanın şirket politikası olduğu, net defter değeri ne olursa olsun gerçek tasfiye değeri negatife dönmüş şirketlerdir.
SERMAYE VEYA YÖNETİCİ SORUNU YAŞAYANLAR
- Bu şirketlerin ortaya çıkışlarındaki belli başlı nedenler nelerdir?
- Her teşebbüsün ve kuruluşun iyi planlandığı, sermayedarların bu tür işe uygun olduğu ve iyi niyetli olduğu kabul edilir. Bazen bu şartlardan biri veya birkaçı en baştan yoktur.
Kişi ya da girişimci grup başka iş, şart ve zamanda başarılı olmuştur. Yeni iş sahaları arıyorlardır. Müşterisinin hazır olduğunu düşünerek, bu imkanlarına güvenerek iş kurabilirler. Ancak insani sermaye vardır ama yeteri kadar sermayeleri yoktur. Para vardır ama doğru yöneticisi ve hatta yatırımcısı yoktur. Birkaç kez iş batırmıştır, bize mahsus bağışlama fıtratı sayesinde yine piyasadadır. Çalışmayı tercih ettiği ekip şüpheyle bakılan veya bilinen şahıslar olabildiği gibi, asgari ücretten biraz yukarıda ücretle çalışan yöneticilerden müdürlerden oluşabilmekte, henüz bir iş başarısı olmadığı halde süper lüks ev, araba, ofis, yaşam tarzı şatafatı daha başlangıç sürecinde görülmektedir. Baştan beri doğru dürüst muhasebe sistemi kurmamışlardır. Birkaç dönemdir kredi anaparalarını kapatmak bir yana faizlerini ödemekte zorlanan, eşit taksitli ödemeler için ise yapılandırma isterler. Zombi şirketlerde çoğunlukla görülen özellikler bunlardır.
FİZİBİLİTENİN ÖNEMİ
- Zombi şirketlerdeki temel sorunlardan birisi de yeterli ön araştırma yapılmadan işe başlanması. Her yatırım için gerekli olan Fizibilite Raporu ne demektir ve hangi aşamalardan oluşur.
- Fizibilite raporu yatırımlar için yapılan bir iş veya yatırıma başlama aşamasında ekonomik, teknik ve finansal araştırmaların yapılması, bu araştırmaların sonucunda yatırımın karlı olup olmadığını karlılığının ne olacağını gösteren yatırımın ne kadar “yapılabilir” olduğunu gösteren bir rapor türüdür
Fizibilite çalışmaları gerçekleştirilirken, Ekonomik Araştırma, Teknolojik-Teknik Araştırma, Mali-Finansal Araştırma, Hukuki Araştırma, Kuruluş yeri-Örgütsel Araştırma yapılması gerekmektedir. Ancak bunların sağlıklı olarak yapılması halinde olumlu sonuç elde edilebilir. Bu çalışmaların yetersiz olması şirketlerin basiretli bir tacir gibi hareket etmemeleri halinde olumsuz sonuçlar doğar.
KREDİ ALIP VERİMLİ KULLANMIYORLAR
- Hukuki, ticari ve ekonomik alanda sorun oluşturduklarına göre zombi şirketlerin belli büyüklükteki şirketler olduğunu mu düşünmek gerekir?
- Gerçekten de öyle. Zombi olarak anılan şirketler genel olarak büyük şirketler oldukları için iflas etmeleri halinde bu durumun zincirleme etki yapmasından çekinilir. Bu nedenle Zombi şirketlere ait borçların yapılandırılması, borçlarının ertelenmesi gibi dönemsel imkanlar tanınarak bu şirketler geçici olarak rahatlatılırlar.
Bizim de görüşlerine katıldığımız ekonomistler, Türkiye'de zombi şirket sayısının fazla olduğunu, kredi kullanan bu şirketlerin kredileri verimli harcamadıklarını söylüyorlar. Bu nedenle şirketlerin yapısal sorunları devam etmektedir.
Bize göre bütün şirketlerin olduğu gibi, zor durumdaki şirketlerin kredi kullanmaları normaldir. Kredi kullanımı yüksek miktarlarda ve kamu bankaları aracılığıyla gerçekleşiyorsa her iki taraf için de yani kredi kullanan ve kullandıran içinde büyük risktir. Kurtarma planları gelecekte daha büyük bir maliyetle sonuçlanabilir.
Yukarıdaki açıklamalar sonucu olarak finansal durum raporları ve finans yönetimleri açısından ipin ucu çoktan kaçmış olanların faaliyetlerine devam etmeleri zararların artmasına yol açacaktır.
Zombi şirketler büyük şirketlerin sevdiği şirketler olup borçlarıyla birlikte satın alınarak parlatılır ve sonrasında tekrar başka şirketlere satılır. 10 olan borçları, ödeme garantisiyle 3 olarak devralan büyük şirketler bu şirketlerdeki kötü yönetimi bitirerek doğru rotaya yönlendirirse zombi şirket amiral gemisine bile dönüşebilir.
ŞİRKET DEĞERLEMESİNDE ÖNEMLİ OLAN FAALİYETLERDİR
- Zombi şirketlerin piyasada yarattığı büyük sorunlardan birisi de şirketin asıl değerinin çok üstünde gösterilmesi. Doğru şirket değerlemesi nasıl yapılıyor?
- Şirket değerini hesaplamak için birkaç şirket değerleme yöntemi bulunuyor. Şirkette yapılan incelemeler sonucu şirketin faaliyeti, varlık yapısı, faal olup olmama, nakit üretimi v.b. gibi unsurlar dikkate alınarak en uygun şirket değerleme yaklaşımları belirlenir. Şirket değerleme çalışmasında şirketin Anonim Şirket veya Limited Şirket olması fark etmez. Şirket değerlemesinde esas olan şirketin faaliyetleridir.
Şirket değerinin tespitine yönelik çalışmalarda analistler mali tabloları/finansal verileri inceler, şirketin dahil olduğu sektörü, şirketleri, ürünleri araştırır. Şirket merkezinde üretim tesislerinde inceleme yapar ve şirket değerleme raporunu hazırlar. Dolayısıyla şirkete ait tüm veri ve incelemelerle birlikte uzmanın deneyimi, bilgisi ve kanaati da önemlidir. Bu nedenle her şirket için yapılan değerleme çalışması farklı süreler gerektirmektedir.
DÜZELTİLMİŞ DEFTER DEĞERİ ORTAYA ÇIKMALI
- Şirket değerinin tespitinde varlıkların da değerlemesinin yapılması gerekir mi?
- Şirket aktifinde kayıtlı taşınmazlarla makine ve teçhizatların güncel tarihli değerleme raporlarının olması tercih edilen bir durumdur. Şirket değerleme sürecinde varlık değerleriyle ilgili raporlar gayrimenkul değerleme şirketlerine yaptırılabilir.
Marka ve ihtira beratı gibi gayri maddi varlıkların değerlemesi ise bu konularda uzman varlık değerleme veya bizzat şirket değerleme kuruluşlarınca yapılabilir.
Şirket varlıklarının piyasa değerine dönüştürülmesi önemlidir. Böylelikle; Net Aktif Değer / Düzeltilmiş Defter Değerine ulaşılacaktır. Analistler genellikle Düzeltilmiş Defter Değerini görmek ister, diğer yaklaşımların kullanılması için de önemli bir karar noktasıdır. Analistler ‘Değerleme’ faaliyetini tarafsız ve bağımsız olarak yürütürler.
ŞİRKET DEĞERLEME RAPORU NERELERDE KULLANILIR?
Şirket değerleme raporu aşağıdaki birçok durumda kullanılır.
1. Şirket Birleşmeleri veya Satışlarında, 2. Vergiye Konu İşlemlerde, 3. Çalışanlara Hisse Satışında, 4. Halka Arzlarda, 5. Ortaklar Arası Alım-Satım Anlaşmalarında, 6. Eşler Arası Boşanmalarda, 7. Kurumsal ve Ortaklık Ayrılıkları, 8. Hasar/Zarar İşlemleri, 9. Azınlık Hissedar Anlaşmazlıkları işlemlerinde kullanılmaktadır.
MERDİVENALTI EXPERTİZLER
- Değerlemenin de kötüye kullanıldığı yönünde çok şikayet var…
- İkinci el araçlarda kilometre düşürme, kazasını ve hasarını gizleme gibi dolandırıcılıkların önüne geçmek için yapılan ekspertiz raporu düzenlemesi bilinen olaylardandır. Bu nedenle , 'merdiven altı eksper’lere dikkat edilmesi gerekiyor. Birbiriyle anlaşan bazı galerici ve eksperler, hasarı gizleyip rapor düzenleyebiliyor. Benzeri durum Zombi şirketlerin değerlemesinde de söz konusu olabilir. Bu nedenle mağduriyetler oluşur. Otomobil alımında merdivenaltı ekspertiz yapılması halinde yanıltılan alıcının zararının giderilmesi gerekir. Zararın giderilmemesi durumunda sorumlu satıcı ve değerleme yapan ekspertiz hakkında Tüketici Mahkemesi'nde dava açılabilir. Benzeri durum Şirket Değerleme Raporunun kullanıldığı hallerde ilgilisi aleyhine Ticaret mahkemesinde dava açılması ve dolandırıcılık hallerinde kamu kurumlarının harekete geçirilmesi gerekir.
ZOMBİ ŞİRKETLER ZARARLIDIR
Bildiğiniz gibi zombi fenomeni ilkel toplulukların inanışlarında var olan korku fenomenidir. Sözde ölü mezarından çıkar, artık ölümsüzdür. Çünkü ölüdür ve ancak canlıları öldürerek faaliyetlerini sürdürür. Ayni zamanda hayal ürünüdür. TDK’ye göre zombi ,kelimesi hortlak veya uykusuzluktan, yorgunluktan serseme dönmüş kimse anlamına gelir.
İş dünyasında kullanılan zombi şirketler ise büyük heveslerle kurulup, zaman içerisinde fiilen iflas eden ama kağıt üstünde yaşamaya devam eden şirketler olarak, konkordato müessesesinden yararlanarak diğer canlı şirketlere, ülke ekonomisine, çalışanlarına zarar verebilecek tehlikeli varlıklardır...
