Nobel Ekonomi Ödülü’nü kazanan Prof. Dr. Daron Acemoğlu, ödül sonrası ilk kez İstanbul’a gelerek Brand Week İstanbul’da konuştu. Nobel ödüllü ekonomist, dünya ekonomisinden yapay zekâya, nüfus dinamiklerinden iklim değişikliğine kadar geniş bir yelpazede değerlendirmeler yaptı. Acemoğlu, ABD’deki gelir eşitsizliği ve yapay zekânın iş gücü piyasasına etkileri gibi önemli konulara dikkat çekerek, gelecekte bu alanlarda yaşanabilecek değişimlere dair öngörülerini paylaştı.
ABD ekonomisinin büyümesine karşın gelir eşitsizliğinin arttığını söyleyen Acemoğlu, 1980'den 2015’e kadar bu uçurumun hızla genişlediğini belirtti. ABD'de ücret eşitsizliğinin politik yapıyla bağlantılı olduğunu vurgulayarak, “ABD tarihinde neredeyse yarısının büyümeden pay almadığı başka bir dönem yok" ifadelerini kullandı.
"Türkiye hızlı yaşlanacak"
Acemoğlu, dünya nüfusundaki artışın sona erdiğini ve 2050 itibarıyla dünya nüfusunun zirveye ulaşacağını, daha sonra düşüş eğilimine gireceğini söyledi. Türkiye'nin de bu yaşlanma trendinden etkileneceğini belirten Acemoğlu, “Türkiye'nin birçok ülkeden daha hızlı yaşlanacağını göreceksiniz. Yaşlanan toplumlar ekonomik ve sosyal birçok sorunla karşılaşabilir” dedi.
Yaşlanmaya karşı önlem alan ülkeler arasında Almanya, Japonya ve Güney Kore gibi gelişmiş ülkeleri örnek gösteren Acemoğlu, bu ülkelerin robot teknolojilerini ve işgücünü etkin kullanarak yaşlanan nüfus problemini çözmeye çalıştığını dile getirdi.
"Yapay zeka doğru yönlendirilirse üretkenliği artırır"
Yapay zekânın üretkenliği artırma potansiyelinin yüksek olduğunu dikkat çeken Acemoğlu, bu teknolojinin doğru yönlendirilmesinin önemine vurgu yaptı. Günümüzde yapay zekânın daha çok otomasyon çerçevesinde kullanıldığını söyleyen Acemoğlu, “Eğer yapay zekâ, insanların yaptığı işleri makinelere devretmek yerine insanlarla birlikte çalışacak şekilde yönlendirilirse işçi kesiminin üretkenliği artırılabilir” şeklinde konuştu.
Nobel ödüllü çalışmalara devam
Acemoğlu, Nobel ödülünün büyük bir onur olduğunu belirtti, ancak çalışmalarında bir değişiklik yapmayacağını ifade etti. Önümüzdeki yıllarda demokrasi ve yapay zeka üzerine odaklanmayı planladığını söyledi. Bu konular üzerine iki kitap yazacağını açıkladı; biri demokrasinin gelişimi ve zayıflıkları, diğeri ise yapay zeka ve insan geleceği hakkında olacak.
Trump ve ABD'deki Demokrasi Tehlikesi
Acemoğlu, ABD’nin 47’nce Başkanı seçilen Donald Trump’ın ikinci döneminin sadece ABD için değil, dünya için de büyük bir tehlike oluşturduğunu belirtti. ABD’de sivil toplumun kutuplaşmış durumda olduğunu ve Trump'ın agresif ajandası ile demokrasiyi zayıflattığını vurguladı.
Prof. Acemoğlu, ABD’nin pandemi, iklim değişikliği ve yaşlanan nüfus gibi küresel sorunlara liderlik edemediğini, demokratik liderlik eksikliğinin otoriter liderler ve büyük şirketler tarafından doldurulduğunu ifade etti. Bu durumun sağlıklı çözümler getirmediğini ve bilgi eşitsizliğini artırdığını belirtti.
Kurumların Gücü ve Belirsizlik Çağı
Kurumların önemine vurgu yapan Acemoğlu, demokrasiye verilen desteğin azaldığını ve dünya genelinde kalıcı bir bozulma olduğunu söyledi. Demokrasinin zayıflığından doğan boşluğun daha güçlü diktatörler yarattığına değindi. Kurumların riskler ve fırsatlar karşısında giderek daha önemli hale geldiğini ifade etti.
Türkiye teknolojiye yatırım yapmalı:
Türkiye’nin teknoloji ve yapay zeka konusunda yetersiz yatırım yaptığını ve eğitim sisteminin bu alanlarda yeterli olmadığını belirtti. 10 yıl içinde değişim için fırsatlar olduğunu, ancak 3-4 sene içinde bir değişim beklemediğini ve Türkiye'nin bilim ve teknolojiye daha fazla odaklanması gerektiğini vurguladı. Acemoğlu, Türkiye'nin güçlü kurumlar oluşturarak teknolojiye yatırım yapması gerektiğini; aksi takdirde global rekabette geride kalacağını ifade etti.
Daron Acemoğlu ve arkadaşları neden Nobel ödülüne layık görüldü?
Prof. Dr. Daron Acemoğlu, Prof. Dr. Simon Johnson ve Prof. Dr. James A. Robinson, Nobel Ekonomi Ödülü'nü, ekonomik kalkınma, kurumlar ve politika üzerine yaptıkları ortak araştırmalar nedeniyle aldılar. İşte ödülün verilmesinin ana sebepleri:
Kurumların Önemi ve Ekonomik Gelişim
Acemoğlu, Johnson ve Robinson'un çalışmaları, bir ülkenin ekonomik performansının büyük ölçüde kurumlarının kalitesine bağlı olduğunu göstermektedir. Bu kurumlar, hukuk sisteminden, hükümet politikalarına, eğitim sisteminden ekonomik düzenlemelere kadar geniş bir yelpazeyi kapsar. Özellikle güçlü ve kapsayıcı kurumların ekonomik kalkınmayı teşvik ettiği, zayıf ve dışlayıcı kurumların ise ekonomik durgunluğa yol açtığı tezini savunmuşlardır.
Politik Ekonomi ve Güç Dinamikleri
Bu araştırmacılar, politik ekonomi ve güç dinamiklerinin ekonomik kalkınmayı nasıl etkilediğini derinlemesine analiz etmişlerdir. Özellikle, iktidar sahiplerinin ekonomik politikalar üzerindeki etkilerini ve bu politikaların toplumun geniş kesimlerine nasıl yansıdığını incelemişlerdir. Adil ve kapsayıcı politikaların uzun vadede ekonomik büyümeye katkı sağladığını, baskıcı ve dışlayıcı politikaların ise büyümeyi engellediğini ortaya koymuşlardır.
Tarihsel Perspektif ve Günümüz Uygulamaları
Ekip, tarih boyunca farklı toplumların kurumlarını ve politikalarını inceleyerek, bu yapıların uzun vadede ekonomik başarıya nasıl katkı sağladığını veya engel olduğunu göstermiştir. Özellikle, tarihsel örneklerden yola çıkarak günümüz toplumlarına yönelik önemli dersler çıkarmışlardır. Bu çalışmalar, sadece akademik anlamda değil, aynı zamanda politika yapıcılar için de rehber niteliğindedir.
Yoksulluk ve Gelişmişlik Farkları
Araştırmalarında, yoksulluk ve gelişmişlik farklarının arkasındaki kurumsal ve politik nedenleri incelemişlerdir. Özellikle, gelişmekte olan ülkelerdeki yoksulluk sorunlarının çözülmesi için güçlü ve kapsayıcı kurumların oluşturulmasının önemini vurgulamışlardır.
Bu çalışmaları, Nobel Komitesi tarafından ekonomik kalkınma ve politik ekonomi alanında devrim niteliğinde kabul edilmiş ve bu nedenle Nobel Ekonomi Ödülü'ne layık görülmüşlerdir.
