Dünyanın hangi ülkesinde olursa olsun, menkul kıymet borsalarında, büyük yatırımcıların çeşitli hisse senetlerinde spekülatif, manipülatif hareketleri çoğu kez küçük yatırımcıların ciddi zararlar etmesine neden olur. Büyük yatırımcıların kimi hisselerde işbirliği içinde fiyatları istediği biçimde yönlendirdikleri de bilinen bir gerçektir. Bu nedenle Türkiye’de bile sık sık Sermaye Piyasası Kurulu pek çok kişiye borsada işlem yapma yasağı koymaktadır.
Ocak ayı sonunda New York Borsası’nda patlak veren ve sermaye piyasalarına damgasını vuran olay, bu kez tersi bir görüntü içinde örgütlü küçük yatırımcıların büyük fonlara karşı oynadığı fiyat oyunu niteliğindeydi. Öyküsü şöyle:
GameStop, merkezi Dallas Teksas’ta olan bir video oyunu, elektronik alet ve oyun ürünleri satıcısıdır. ABD’nin birçok kentinde elektronik oyun mağazaları vardır. 2019 yılı geliri 6 milyar 466 milyon dolara ulaşmaktadır.
PANDEMİ ABD’Yİ VURDU
Ancak Amerika’da çok ağır yaşanan pandemi koşulları GameStop şirketini de etkiledi. Eve kapanan milyonlarca Amerikalı mağazaya gidip oyun satın almak yerine internette bulduğu online oyunları tercih etti. Satışlar ciddi biçimde etkilenince 2020 yılı boyunca hisselerin fiyatı 4 dolar düzeyinde kaldı ve yıl sonuna doğru biraz yükselerek 2021 başında 20 dolara kadar ancak çıkabildi.
Amerika’da geçen yıl pandemiden ötürü birçok küçük işletme kapandı ve insanlar işsiz kaldı. Bu dönem içerisinde insanlar bir şey fark etmeye başladı. Onların küçük işletmeleri kapansa da Amazon, Apple gibi büyük şirketler günlük güneşlik işlerine devam ediyordu. İnsanların işsiz kalması fakat aynı dönem içerisinde zenginlerin kat ve kat para kazanmaları ve ülkenin berbat bir durumda olmasına rağmen borsanın rekor üstüne rekor kırarak tarihte görülmemiş seviyelere çıkması, ilk kez görülen finansal bir eylemi beraberinde getirdi.
WALLSTREETBETS’İN HİKAYESİ
2012 yılında Jamie Rogozinski adlı bir kişi, kazandığı bir miktar para ile borsada yatırım yapmaya başlamıştı. Kendisiyle aynı düşünce içerisinde olan insanların fikir alışverişinde bulunabileceği bir grup kurmak isteyen Jamie, Reddit adlı tartışma sosyal medya platformunda WallStreetBets (Wall Street Bahisleri) grubunu kurdu. WSB, ilk yıllarında sadece birkaç bin kullanıcı topladı. Fakat 2019 yılında bazı yatırım platformları komisyonları kaldırdığını açıkladı ve bu birçok küçük yatırımcının yolunu açtı. WSB kullanıcı sayısı çok hızlı bir şekilde 500 bine ulaştı ve 2020’nin Mart ayında borsanın çökmesi ile hızlıca 1 milyon kullanıcıya ulaştı.
GÜNDEM GAMESTOP
Tüm bunlar olurken, Keith Gill adlı, borsayla ilgilenen bir küçük yatırımcı, yatırım planlarını YouTube kanalında takipçileriyle paylaştı. Planı, GameStop hissesi almaktı. Keith Gill, giderek sıkıntısının artacağı tahmin edilen GameStop hissesini neden almak istiyordu?
Keith, insanların Gamestop hakkındaki karamsar tutumunun abartıldığını düşünüyordu. Gamestop her ne kadar bazı mağazalarını kapatıyor olsa da, finansal raporlarına baktığı zaman oldukça güçlü bir şirket olduğunu fark etti ve ellerinde tuttukları nakit ile beraber borçlarını ödeyebilecek güçteydi. Keith, tüm haberleri, finansal raporları, şirketin yaptığı açıklamaları derleyerek bu hissenin aslında değerinin çok daha altında olduğu argümanını sundu. Tüm bunlara ek olarak yeni oyun konsollarının geldiğini hatırlattı ve oyunlarda tamamen dijitale geçişin insanların düşündüğünden çok daha yavaş olduğunu belirtti.
Keith, 2019 yılının Eylül ayında GameStop’a 53.000 dolarlık bir yatırım yaptı. Reddit üzerinde küçük bir grup insan Keith ile aynı görüşte olduğunu belirtiler. Ve bu insanlar daha da garip bir olay fark ettiler. Gamestop’un hisselerinin yüzde 84’ü, kısa pozisyon olarak tutuluyordu.
KISA POZİSYON NE ANLAMA GELİYOR?
Kısa pozisyon, fiyatının düşeceği tahmin edilen bir hisseye oynamak ve bundan para kazanmaktır. Türkçe’de Serbest Yatırım Fonu ya da Risk Fonu denilen büyük Hedge fonlar, işbirliği içinde bu hissenin fiyatını aşağı çekmişti ve açık bir şekilde fiyatlarının daha da düşeceğini sürekli duyuruyorlardı. Bir ara, hedge fonların Gamestop hisselerinde yüzde 137 derecede kısa pozisyon yaptıkları ortaya çıktı. Bu konuya dahil olan Elon Musk, bir tweetinde “Sana ait olmayan bir arabayı satamazsın, sana ait olmayan bir evi satamazsın ama sana ait olmayan bir hisseyi satabiliyorsun. Neden? Kısa pozisyon yasal değildir” ifadelerine yer verdi.
Kısa pozisyonda büyük fonlar belli bir komisyon, bedel karşılığında hisse ödünç alıyor ve onları yüksek fiyattan sattıktan sonra, fiyatlar düştüğünde hisseleri daha ucuza satın alıp yerine koyuyorlardı. Ancak bu modelde hisse değeri artarsa, para kaybetme riski vardı. Hissedarlar, hisselerini geri isteyebiliyor ya da hisse komisyonu ücretleri artış gösteriyordu. Bu nedenle düşüşe oynayanlar, yüksek fiyatlardan hisse satın almak zorunda kalıyor ve hisseler de buna bağlı olarak artış göstermeye devam ediyordu.
OLMAYAN HİSSELERLE KISA POZİSYON
Burada, GameStop'a yatırım yapanlardan ziyade, düşüşe oynayan çok daha geniş bir kitlenin sözkonusu olduğu ortaya çıktı. GameStop'un 69.7 milyon hissesi olmasına rağmen, düşüşe oynanan 71.2 milyon hisse var olduğu görüldü.
Ama örneğin 400 liraya aldığınız hissede fiyat diyelim ki düşmez ve fiyatı 500 liraya çıkarsa ne oluyor? İşte bu durumda 100 lirayı siz kaybetmiş oluyorsunuz. Borsalarda genellikle hisse senedi fiyatında beklenmedik hızlı bir artış olup, kısa pozisyon satıcıları hisse senetlerini geri alarak kısa pozisyonlarını kapatmaya zorlanırsa büyük bir talep olduğu için fiyatlarda sürekli artış oluyor. Bu olay, short squeeze (kısa pozisyon sıkışması) olarak tanımlanmaktadır. Kısa pozisyonlarda, kaybedebilecek para neredeyse sonsuz.
FINTECH’LER VE SOSYAL AĞLAR
GameStop olayında çok kullanılan ve konuşulan Robinhood gibi finansal teknoloji uygulamaları, sade vatandaşın yatırım yapmasını kolaylaştırırken, Wall Street'in planlarını bozdu. Komisyon ödemeden hisse alıp satmanın mümkün olması nedeniyle çok sayıda küçük yatırımcı bu uygulamayı kullandı. Robinhood'da hisse alım-satımının ötesinde hisse opsiyonları satın almak da mümkün oluyordu. Eğer bir hissenin düşeceğinden ya da artacağından eminseniz, "şu tarihte x fiyata" alacaksın diyerek, hisse alımını otomatize edebiliyordunuz. Bu sayede son kullanıcılar cep telefonlarıyla kolayca yatırımcıya dönüşebiliyor ve daha ucuz fiyata hisse opsiyonu satın alarak, kar marjını artırıyorlar.
Robinhood gibi uygulamaların sağladığı kolaylıklar, WallStreetBets gibi topluluklarla birleştiğinde, insanlar topluluğun bir parçası olmak amacıyla belli başlıklar altında hisse alım satımı gerçekleştiriyor. Genellikle profesyonel yatırımcıların denetiminde olan bu topluluklar, Wall Street piyasası tarafından yönlendiriliyor ve piyasanın istediği yönde hareket etmesini sağlayan birer topluluk aracına dönüşüyorlar. Topluluğun da farkında olduğu bu durum, GameStop hisseleriyle birlikte değişti. WallStreetBets'i hafife alan alan Wall Street yatırımcıları, topluluk tarafından trollendi.
KÜÇÜK YATIRIMCILAR HAREKETE GEÇTİ
Keith Gill, sosyal tartışma platformu Reddit üzerindeki insanlara bunları anlatırken farklı bir Reddit kullanıcısı, kendi bulgularını paylaştı. Bu kullanıcı, Hedge fonlarının aşırı riskli bir pozisyonda olduğunu açıkladı ve doğru hareketlerle birlikte pozisyonlarının hızla zarara dönebileceğini söyledi. Reddit kullanıcılarının alacağı risk oldukça azdı. Olabilecek en kötü şey, şirket batar, hisse fiyatı sıfıra düşer ve koydukları parayı kaybederlerdi. Fakat hedge fonların riski inanılmaz derecede büyüktü. Çünkü onlar koydukları paraların birkaç katını kaybedebilirlerdi.
YATIRIM FONLARINDAN ÖÇ ALMA
Bunu fark eden Reddit kullanıcıların amacı ise Gamestop hisselerini toplu bir şekilde satın alarak fiyatı yükseltmekti. Yükseldikçe daha da fazla kişi satın alacaktı. Bu şekilde fiyatlar artacaktı. Fiyatlar arttıkça bu hedge fonları da kayıplarını durdurmak için hisse almak zorunda kalacaktı ve bu alışlar fiyatı daha da arttıracaktı. Hissenin fiyatı yükseldikçe bu fonlar akıl almaz kayıplara maruz kalacaktı. Bu sayede Reddit kullanıcıları bu hedge fonlardan 2008 yılında olanların acısını çıkartabileceklerini fark ettiler. Bu olayı, finans sektörünün ilk dijital protestosu olarak nitelendirebiliriz. Tarihte ilk defa halk, büyük yatırım kuruluşlarını kendi oyunlarında yenmişti.
HİSSELER 347 DOLARI GÖRDÜ
Eyleme geçildikten sonra, 27 Ocak tarihinde Gamestop, Amerikan borsasındaki en çok işlem gören hisse konumuna geldi. Birkaç hafta içerisinde, 3-4 dolar arasında işlem gören ve değeri 200 milyon dolar olan bu şirketin hisseleri 347 dolar seviyesini gördü ve hissesinin en yükseğe çıktığı gün ise 28 milyar dolarlık bir değere sahipti. Tüm bunlar olurken medya bu konu hakkında “Halkın iradesi yendi” şeklinde başlıklar atmaya başladı.
GameStop’un yanı sıra Blackberry ve AMC Entertainment gibi hisselere de yoğun ilgisiyle, ellerindeki pozisyonları çok daha yüksek fiyatlardan kapatmak zorunda olan fonların kaybı Oxfam verilerine göre yıl başından bu yana en az 70 milyar dolara ulaştı. GameStop’un düşeceğinden umutlu iki hedge fon Melvin Capital ve Citron Search’un zararı ise 5 milyar doların üzerinde oldu. Bu, bir savaş anlamına geliyordu.
Gamestop çatışması global haberlere yansıdıkça, halka ne yapmaları gerektiğini söyleyen billboard reklamları ortaya çıkmaya başladı. 28 Ocak’ta, WallStreet’te küçük bir protesto gerçekleştirildi. Tüm bunlar olurken, Reddit kullanıcıları ise birlikte durdukları takdirde güçlü olacaklarını ve ne olursa olsun satmayacaklarını söylüyorlardı. Amacı ise oldukça basitti. Ne kadar uzun dayanabilirlerse, hedge fonlarına verdikleri zarar o kadar büyük olacaktı.
BAŞKA HİSSELERE DE YÖNELDİLER
Reddit kullanıcıları, tüm bunlar olurken birkaç şirketin daha çok ağır kısa pozisyonda olduklarını fark ettiler. Bu şirketlere koordineli bir şekilde yapılan yatırımlarla birlikte onlar da günler içerisinde hisse fiyatlarını katladılar. ‘Olayın kötü kahramanlarından’ Melvin Capital, öyle kayıplara maruz kaldı ki farklı şirketler tarafından kurtarılması gerekiyordu ve yaklaşık 2.75 milyar dolarlık bir yardım aldı. Bu yardımların çoğunluğu farklı bir hedge fon olan Citadel şirketinden geldi.
Tüm bunları başlatan Keith’in yaptığı 53.000 dolarlık yatırım, 48 milyon dolara dönmüştü.
ROBINHOOD NASIL PARA KAZANIYOR?
İşte tam bunlar olurken resmen dijital bir savaş başlamıştı. Discord platformu, Reddit kullanıcılarının nefret söylemlerinde bulunduklarını bahane göstererek kendi platformu üzerinde konuşmasını yasakladı. Fakat bu sadece ateşin daha da büyümesine sebep oldu. WSB sayfasının takipçi sayısı birkaç gün içerisinde 5 milyondan 8 milyona çıktı. Bu sırada Facebook hızlı bir adım attı ve 150.000’den fazla üyesi olan RobinHood yatırım grubunu engelledi.
Tüm bunlar olmasına rağmen insanları sinirlendiren RobinHood oldu. Her ne kadar kurulduğu zaman “Let the people trade” (Bırakın insanlar ticaret yapsın) sloganıyla ortaya çıkmış olsa da RobinHood’da hızlı bir şekilde GameStop, Nokia ve birkaç şirketin daha hisselerinin satın alınmasına yasak getirdi, sadece satışlarını mümkün kıldı.
RobinHood’a karşı birçok dava açıldı ve bunların temellerinde RobinHood’un nasıl para kazandığı yatıyordu. RobinHood’un Citadel gibi şirketlere yatırımcı bilgilerini sattığı ortaya çıktı. Bu sayede ise Citadel gibi büyük yatırım şirketleri, küçük yatırımcıların neleri takip ettiğini görebiliyor ve ona göre kararlar alabiliyordu. RobinHood’un, bu kullanıcı bilgilerini Hedge Fonlara satarak toplamda 700 milyon dolar kazandığı ortaya çıktı.
KÜÇÜK ALICILAR DEVLERE KARŞI
Son zamanlarda sosyal medya forumlarında haberleşen küçük sermayeli alıcılar, başka hedeflere de yöneldiler. Gümüş fiyatlarını fırlatan gelişme de böyle başladı. Reddit platformundaki Wallstreetbets forumunda bazı kullanıcılar gümüş piyasasının büyük ölçüde manipüle edilen bir piyasa olduğunu, gümüş fiyatlarının artmasının büyük Wall Street fonlarını sarsacağını savundular.
Çok paylaşılan bir paylaşımda Reddit kullanıcısı RocketBoomGo herkesi gümüş hisseleri almaya çağırırken, "Kazancı düşünün. Kazanç umurunuzda değilse, bunu yaparken mahvedebileceğiniz bankaları düşünün" diyordu.
Foruma katılan başkaları, topluca gümüşe yönelmenin, daha önce destekledikleri GameStop'un karşısında yer alan başka yatırımcıların işine yarayabileceğini söyleyerek karşı çıktılar.
GameStop hisselerine küçük yatırımcıların yönelişi yine büyük kurumsal yatırım fonlarına bir isyan olarak görülmüştü. Sosyal medya üzerinden bir araya gelen bir grup küçük yatırımcı ile büyük hedge fonlar arasındaki "meydan okuma" bazı şirketlerin ciddi şekilde değer kazanmasına yol açarken, dünya borsalarında da düşüşler yaşanmasına neden oldu.
‘FİNANS PİYASALARINDAKİ ANARŞİ’
Sabancı Üniversitesi Öğretim Üyesi, finans uzmanı Prof. Dr. Özgür Demirtaş, GameStop hisselerindeki büyük dalgalanmayı anlattı.
Prof. Dr. Demirtaş, Reddit sosyal medya platformu üzerinden örgütlenip GameStop firmasının hisse senetlerini satın alan yatırımcıların hisse fiyatını anormal derecede yükseltmesi ve bunun sonunda bazı yatırım fonlarının milyarlarca doları aşan zararlara uğratılması olayını değerlendirdi. Demirtaş, “Bu işin sonunda olan yine küçük yatırımcılara olacak, çok ciddi paralar kaybedebilirler” dedi.
Prof. Dr. Demirtaş Youtube kanalından yaptığı analizde, GameStop olayını ‘Finans piyasalarındaki anarşi’ olarak yorumladı, “Elbette ki ben de büyük firmaların yaptığı katakullileri biliyorum. Bir parça bu olaydan mutlu olmuşluğum da var. Ama ben bilim insanıyım, tam olarak öyle değil. Burada fakirlerin zenginlere karşı bir zaferi söz konusu değil, bir ilgisiı bile yok. Şunu görüyoruz ki, birtakım fonlar para kaybederken, birtakım fonlar da para kazanıyor. Burada sadece küçük yatırımcılar kazanıyor, büyükler de kaybediyor diye bir şey yok. Kazananların arasında da çok büyük olanlar var. Dolayısıyla çok net bir isim yok” diye konuştu.
Bu tür girişimlerin sonunda kaybedenin yine küçük yatırımcılar olacağını savunan Demirtaş, yatırımcıları dikkatli olmaları konusunda uyardı “Ben size bir tavsiye vereyim, bu işin sonunda olan yine küçük yatırımcılara olacak. Çok ciddi paralar kaybedebilirler. Sistemde kimin eli kimin cebinde olduğu belli olmadığı için bu tür sistemlere girmek riskli olabilir” değerlendirmesinde bulundu.
KÜÇÜK YATIRIMCILAR BORSADA OYUN MU BOZUYOR?
Çin Endüstri ve Ticaret Bankası Mevzuat ve Uyum Müdürü Gürdoğan Yurtsever, GameStop olayını değişik yönlerden ele aldı. Sosyal medya ağlarının şimdiye kadar denenmemiş başka bir gücüne dikkat çeken Yurtsever, “Sıradan insanlar denilebilecek küçük yatırımcılar aslında yıllardır büyük ve profesyonel yatırımcıların daha da zengin olmalarını sağlayan sisteme karşı çıktı. Sosyal ve dijital ağlar vasıtasıyla örgütlendi. Yaşananları küçük yatırımcıların büyük yatırımcılara açtığı bir savaş olarak görenler hatta sınıf çatışması şeklinde değerlendirenler de bulunuyor. Yaşananların mevzuat düzenlemelerindeki yeri, uygun olup olmadığı değerlendirmeleri sonrasında yeni kararların alınması ve düzenlemelerin yapılması olası görünüyor. Bununla birlikte bu olay sosyal ağlar, dijital kanallar üzerinden bir araya gelmenin, güç birliği yapmanın nerelere kadar ilerleyebileceğine önemli bir örnek olarak karşımızda duruyor” dedi.
SERBEST PİYASAYA MÜDAHALE Mİ?
Gürdoğan Yurtsever, Reddit üzerindeki çağrının organize bir hareket olduğuna dikkat çekerek, “Aslında sermaye piyasası düzenlemelerinde hisse senetleri alımında bu şekilde örgütlenerek hisse senedi fiyatını etkilemek, toplu alımlar yapmak manipülasyon olarak tanımlanıyor ve suç olarak kabul ediliyor. Bu nedenle bugüne kadar serbest piyasayı savunan Wall Street’in büyük fonları, hisse senedindeki yükselişin manipülatif olduğunu belirterek Beyaz Saray’a serbest piyasaya müdahale çağrıları yaptı” diye konuştu.
DİJİTAL TOPLULUKLAR SİSTEMİ DEĞİŞTİRİYOR
Sıradan insanlar denilebilecek küçük yatırımcıların büyük ve profesyoneller lehine çalışan sisteme ne kadar karşı olduğunun ortaya çıktığını vurgulayan Gürdoğan Yurtsever, ilk kez karşılaşılan bu eylemin sonuçları ile ilgili şu değerlendirmelerde bulundu:
“Yaşanan sıra dışı gelişmelerin borsalar açısından tarihi önemde olduğunu ve yeni bir dönemin başlangıcı olabileceğini ifade etmek yanlış olmayacak. Bu gelişmelerin nasıl seyredeceği, GameStop olayını benzer nitelikteki olayların takip etmeyeceğini zamanla göreceğiz. Fakat bu olayla küçük yatırımcılarda büyük yatırımcılara karşı büyük bir tepki biriktiği, küçük yatırımcıların kendilerini büyük zarara sokmayacak küçük alımlar yaparak piyasada belirleyici rol oynayabileceği görüldü. Mevcut sistemin sorgulanmasını ve yeniden tasarlanması gerekliliğini ortaya koydu. En azından tartışmaya açtı.
Yaşanan gelişmelerin yankılarının ve bu konudaki tartışmaların daha uzun süre devam edeceği anlaşılıyor. Birçok kişi bu hareketi desteklerken, birçoğu da eleştiriyor. Beyaz Saray ve ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) tarafından yaşanan gelişmelerin araştırılacağına yönelik açıklamalar yapılıyor.
Yaşananların mevzuat düzenlemelerindeki yeri, uygun olup olmadığı değerlendirmeleri sonrasında yeni kararların alınması ve düzenlemelerin yapılması olası görünüyor. Bununla birlikte bu olay, sosyal ağlar, dijital kanallar üzerinden bir araya gelmenin, güç birliği yapmanın nerelere kadar ilerleyebileceğine önemli bir örnek olarak karşımızda duruyor.
Bu hikayenin sonu nasıl sonuçlanırsa sonuçlansın yaşananlar sosyal ağların ve dijital toplulukların önemini ve sistemleri değiştirici gücünü açıkça ortaya koyuyor. Gelecekte buna benzer örnekler ile çok daha fazla karşılaşmak olası görünüyor. Bu nedenle yaşanan gelişmelerin asıl bu yönünü dikkatle değerlendirmek gerekiyor.”
