YAPI Merkezi Holding Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Ersin Arıoğlu ile Yapı Merkezi İnşaat A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Başar Arıoğlu öncülük etti, İstanbul Kamu Özel Sektör İşbirliği (KÖİ) Mükemmellik Derneği Başkanı Dr. Eyüp Vural Aydın kolları sıvadı.
Dünya KÖİ Uzmanları Birliği (WAPPP) Orta Asya Bölüm Başkanı, DEİK PPP Komitesi Başkanı da olan Dr. Eyüp Vural Aydın, Avrasya Tüneli İşletme İnşaat ve Yatırım A.Ş. Genel Müdür Yardımcıları Murat Gücüyener ve Sidem Yavrucu Demircan’ın çalışma grubunun temel ekibine kattı, birlikte bir rapora imza attılar:
Kamu Özel Sektör İşbirliği (KÖİ) Modeli ve Avrasya Tüneli Projesi…
Avrasya Tüneli özelinde teknik bilgi ve destek ekibi de şu isimlerden oluştu:
Prof. Gökmen Ergün (Boğaziçi Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü), Özge Konukçu (YAK Hukuk Bürosu), Aşkın Kaan Kaptan (Avrasya Tüneli A.Ş. İşletme ve Bakım Kıdemli Müdürü), Badel Gün (Avrasya Tüneli A.Ş. Çevresel ve Sosyal İşler Müdürü), Ceren Alaca Bayındır (Avrasya Tüneli A.Ş. Kurumsal İlişkiler Kıdemli Müdürü), Dilay Ok (Avrasya Tüneli A.Ş. Kurumsal İletişim Müdürü), Nurdan Erdem ( Avrasya Tüneli A.Ş. Hukuk Kıdemli Müdürü), Umut Arda Dündar (Avrasya Tüneli A.Ş. İşletme ve Bakım Müdürü)
Avrasya Tüneli İşletme İnşaat ve Yatırım A.Ş.’nin merkezinde Başar Arıoğlu, Eyüp Vural Aydın, Murat Gücüyener ve Sidem Yavrucu Demircan’la buluştuk, rapor üzerine konuştuk.
Dr. Aydın, raporu özetlerken önce KÖİ’nin tanımı üzerinde durdu:
Kamu kurumu ile özel sektör arasında, kamu altyapı projesi veya hizmeti sunmak üzere, yapım, finansman, yönetim ve operasyonel sorumluluğun yanı sıra önemli riskler, belirli koşullar altında ve uzun vadeli sözleşme kapsamında, özel ortak tarafından üstlenilir.
Hizmetin sağlanması karşılığında kamunun özel ortağa performansa dayalı ödeme yaptığı, sözleşme sonunda varlığın işler vaziyette kamuya devredileceği güçlü işbirliğine dayalı proje geliştirme yöntemidir.
Modelin güçlü yanlarını sıraladı:
KÖİ modelinde projeyi kullananın, kullandığı ölçüde yatırım maliyetine katılması, bu yatırımın sağladığı ekonomik getirilerden daha az faydalanan diğer vergi mükelleflerinin daha az yatırım maliyetine katılmasını sağlayarak ülkedeki vergi adaletini geliştirir.
KÖİ modeli sayesinde kamu, elindeki finansal kaynakları daha çok sosyal yatırımlara ve hizmetlere yönelterek, topladığı vergileri daha adil ve verimli bir şekilde kullanır.
KÖİ, büyük altyapı yatırımlarının proje ömrü boyunca kaliteli ve verimli çalışmasını güvence altına alır.
Modelin tarihçesine girdi:
- Model Avrupa’da 2 bin yıl önce Roma İmparatorluğu’na kadar uzanır. 17. Yüzyılda ilk uygulamalar ABD, İngiltere, Fransa ve diğer Avrupa ülkelerinde görüldü. Modern anlamdaki KÖİ modeli sözleşmelerinin örnekleri 18. Yüzyıl Fransası’nda oluşturulmuştur.
Türkiye’de de ilk KÖİ modelinin Osmanlı dönemine uzandığına işaret etti:
- 1874 yılında hizmete açılan Galata-Beyoğlu Tüneli, dünyanın ikinci en eski ünitesi olarak Yap-İşlet-Devret modeli ile 42 yıl süre işletmeyi içerecek şekilde yapılmıştır.
Son 20 yılda dünyadaki duruma baktı:
- Dünyada KÖİ projelerinin kullanımı giderek yaygınlaşıyor. Şu anda 134 gelişmekte olan ülkede kullanılan model, toplam altyapı yatırımlarının yüzde 15-20’sine katkıda bulunmuştur.
Çalışmaya konu olan Avrasya Tüneli’ni yorumladı:
- Avrasya Tüneli, KÖİ modeli tercih edilerek var olan bir talebi yönetmek adına geliştirilen altyapı yatırımlarına güzel bir örnektir.
Uygulanan geçiş ücretlerinin yüksekliği, verilen Hazine garantileri, kamuoyunda ister istemez tepkilere yol açıyor.
KÖİ projeleri özel sektör kuruluşlarının işletme süreleri sona erip, devlete geçtikten sonra uygulanacak geçiş ücretlerine göre yeniden değerlendirilir mi?
O günlerde geçiş ücretleri devletin işlettiği köprü ve otoyollar gibi daha makul düzeye oturur mu?
ABD, 1.5 trilyon dolarlık altyapı yatırımının çoğunu KÖİ modeliyle yapacak
İstanbul Kamu Özel Sektör İşbirliği (KÖİ) Mükemmellik Derneği Başkanı, Dünya KÖİ Uzmanları Birliği (WAPPP) Orta Asya Bölüm Başkanı, DEİK PPP Komitesi Başkanı Dr. Eyüp Vural Aydın, Avrasya Tüneli İşletmesi’nin merkezindeki sunumunda dünyadan güncel KÖİ örneklerini sıraladı:
Almanya: A6 yolu 1.3 milyar dolar
İtalya: Pedemontana Lombarda Otoyolu 2.1 milyar Euro
ABD: Açıklanan 1.5 trilyon dolarlık altyapı yatırımı planının büyük bölümü KÖİ modeliyle hayata geçecek.
İngilere: Tünel, 1.3 milyar dolar
Yunanistan: Otoyol ve enerji, 4-5 milyar dolar
Özbekistan: Enerji ve jeotermal enerji yatırımları, 1.5-2 milyar dolar.
KÖİ projelerine verilen garanti, 2022 bütçesinin yüzde 2’si düzeyinde
İstanbul Kamu Özel Sektör İşbirliği (KÖİ) Mükemmellik Derneği Başkanı, Dünya KÖİ Uzmanları Birliği (WAPPP) Orta Asya Bölüm Başkanı, DEİK PPP Komitesi Başkanı Dr. Eyüp Vural Aydın, Türkiye’nin KÖİ verilerini paylaştı:
- 1986-2021 döneminde Türkiye’de toplam 261 KÖİ projesi tamamlandı. Bunların yatırım tutarı 88.5 milyar dolara ulaştı.
Verilen garantilerle ilgili şu noktanın altını çizdi:
- 2022 bütçesinde KÖİ garanti ödemelerinin toplamı, Merkezi Yönetim Bütçesi’nin yüzde 2’sine denk geliyor. Gayrisafi Yurtiçi Hasılanın ise yüzde 0.4’ü düzeyinde seyrediyor.
