2014 Şubat ayı ortaları... Dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, Ekonomi Bakanlığı’na talimat verdi:
- Expo Milano 2015’e katılmayacağız.
Resmi gerekçe açıklanmasa da Erdoğan’ın bu kararının nedeni konuyu yakından izleyenler tarafından anlaşılmıştı:
- Türkiye, İtalya’dan Expo 2020 yarışında İzmir lehine oy vermesini istemişti. İtalya, Başbakan Erdoğan’a söz vermesine rağmen, oyunu Dubai lehine kullandı. Nitekim Expo 2020’ye Dubai ev sahipliği yapacak. Erdoğan, İtalya’nın Dubai lehine oy kullanması üzerine,“Biz de Expo Milano 2015’e katılmayız” kararı verdi. Bu durum resmen İtalya’ya da iletildi.
Oysa dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, daha önceki bir tarihte İtalya’yı resmi ziyaretinde Türkiye’nin Expo Milano 2015’te yerini alacağını açıklamıştı. Üstelik, katılım protokolü de imzalanmıştı. Ekonomi Bakanlığı, Erdoğan’ın talimatı üzerine Expo Milano 2015 hazırlıklarını Şubat 2014’te rafa kaldırdı.
Cumhurbaşkanlığı seçimi sonrası İtalya Başbakanı Erdoğan’ı kutlamak üzere aradığında Expo konusunu da gündeme getirdi:
- Türkiye’nin Expo Milano 2015’te yer almasını çok istiyoruz. Türkiye’yi mutlaka bekliyoruz.
Kutlama telefonuyla yumuşayan Erdoğan, İtalya Başbakanı’ndan şu istekte bulundu:
- Madem öyle, siz de bize indirim yapın.
İtalya Başbakanı Metto Renzi, o günlerde 14 milyar Euro’luk yatırımla 1 milyon metrekarelik alana yayılan Expo Milano 2015 hazırlıklarını incelerken indirim konusunu şaka yollu kamuoyu ile paylaştı:
- İndirimle ikna ettik, Türkiye Expo Milano’ya katılacak.
İtalya Başbakanı Ağustos 2014’te açıklasa da Ekonomi Bakanlığı’na talimat Kasım 2014’te gitti. Bakanlık, Türkiye pavyonunu Mayıs 2015’e yetiştirmek üzere kolları sıvadı. Pavyonu tasarımından inşasına ve yönetimine kadar kimin üstlenebileceği konusunda araştırma yaptı. Bu konuda bünyesindeki ihracatçı birlikleri ve tanıtım gruplarıyla birlikte maddi destek de veren Türkiye İhracatçılar Meclisi’ne (TİM) de görüşü soruldu:
- Biz büyük organizasyonlarda Dream Design Factory (dDf) ile çalışıyoruz.
Görüşmeler yapıldı, dDf’in ortağı mimar Arhan Kayar, mimar Emir Uras’la birlikte konsepti belirledi. Ekonomi Bakanlığı onay verince Milano’daki inşaat başladı. Ekonomi Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı ve Expo Milano 2015 Türkiye Komiseri Tarık Sönmez o günleri şöyle anlattı:
- 4 bin 170 metrekareye yayılan “Ne olursan ol gel” mesajı veren “açık kapı modeli”yle ortaya çıkan pavyonumuzun inşaatı 100 günde bitti. Bakanlığımızdaki ekip ve dDf ekibi çok özverili çalışma yürüttü. Expo Milano’nun 5’inci büyük pavyonu böyle ortaya çıktı.
Komşu iki pavyonu, ABD ve Japonya’yı işaret edip kuyruklara değindi:
- ABD pavyonu önünde uzun kuyruklar oluşuyor. Japonya kuyruk rekoru kırıyor. Kimi ziyaretçiler Japonya pavyonuna girebilmek için 6 saat bekliyor. Bu, tek giriş kapısı olmasından kaynaklanıyor.
dDf’in ortağı Prof. Esra Ekmekçi araya girdi:
- Bizim pavyonun çok girişli olması, Türk misafirperverliğini yansıtıyor. Nitekim Türkiye pavyonunu 5 milyon ziyaretçi gezdi.
Sönmez, bunun ne anlama geldiğine işaret etti:
- Expo Milano’yu 20 milyon kişi ziyaret etti. 4’te biri bizim pavyona da gelmiş oldu.
Sonra işletmesi, tanıtım çalışmaları, etkinlikleri dahil 9.5 milyon Euro’luk harcamayla gerçekleşen Expo Milano 2015 Türkiye pavyonunun yıkılacağına değindi:
- Expo idaresi ile “Burası düz, toprak bir alandı. Yine aynı şekilde teslim edilecek” anlaşması imzalamıştık. 8-9 ay önce büyük emekle, özverili çalışmayla yaptığımız bu pavyonu kendi elimizle yıkacağız. Diğer ülkeler de pavyonlarını yıkıp alanı temizleyecek. Bir tek İtalya’nın Expo Milano 2015’in sembolü şeklinde gördüğü bazı yapıları kalacak.
Yıkım zorunluluğuna üzüldüğünü belirtti:
- İtalya gibi gelişmiş ülkeler, Expo için yapılan binalara ihtiyaç duymuyor. Aslında Expo’lar gelişmekte olan ülkelerde gerçekleşse, yapılan pavyonlar o ülkeler tarafından değerlendirilebilir. O kadar yatırım da sadece 6 aylığına kullanılmış olmaz...
23 Nisan 2016’da açılacak Antalya Botanik Expo’suna değindi:
- Antalya, o alanı yapılan yatırımlarla birlikte koruyup değerlendirecek. Bizde yıkım olmayacak...
14 milyar Euro harcansın, 6 ay hizmet verip, yıkılsın...
Yazık değil mi?
İtalyanlar seramikle süslenen ahşap masaları istiyor
dDf’in ortağı Prof. Esra Ekmekçi, Expo Milano 2015 Türkiye Komiseri Tarık Sönmez’e İtalyan gazetelerinde yayınlanan bir haberi gösterdi:
- İtalyan ziyaretçiler bizim seramikle süslü ahşap masaları çok beğenmiş. Bu masaları almak isteyenler var.
Araya girdim:
- Buradaki eşya ve malzemeleri satacak mısınız?
Sönmez yanıtladı:
- Öyle bir uygulamamız yok. Ülkemize geri götürebileceğimiz malzemeleri alırız. Ancak, örneğin yerlere döşenen, Elazığ vişnesi başta olmak üzere ülkemizin 8 bölgesinden getirilen mermerleri aynen korumak mümkün değil. Aynı durum çeşitli yerlere döşenen seramikler için de söz konusu.
Bir görevli pavyonun VIP salonundaki deri koltuk ve sehpaları işaret etti:
- Milano konsolosluğu dahil, bu koltukların talibi çok. Bakalım nereye gidecek?
Ziyan olmasın da, hangi kuruma giderse gitsin değil mi?
Dünya Expo Müzesi Pavyon Koordinatörü Pan Yun, Dünya Expo Müzesi Pavyon Direktörü Jiang Sha, Dream Design Factory'nin (dDf) Kurucu Ortağı Esra Ekmekçi ve Türkiye'nin Milano EXPO 2015 Yüksek Komiseri ve Ekonomi Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Vekili Tarık Sönmez (soldan sağa).
